________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી : ૯ ]
"
‘સામાયિક વ્રત મુક્તિની નિસરણી
www.kobatirth.org
સકલન : • ઊર્મિ '
અમે કેટલાક મિત્રા, એક મિત્રની ઓફીસની કેબીનમાં બેઠા હતા.
66
બાળપણના સ’સ્કારોની વાત થઇ રહી હતી. પ્રીતિ દલાલ જૈન હતી. તેણી ખેલી ઊઠી સુરતમાં મારા શ્રદ્ધાળુ પરિવારમાં દેવદર્શીન, ગુરુદન તે ઘરના સૌ સભ્યએ ફરજિયાત કરવાના.... મને સ્વીમીંગ પુલ જવાની ખૂબ જ હાંશ હતી તે પપ્પાજીએ કહ્યું “દરરાજ સામાયિક કરે, તે સ્વીમીંગ માટેની રજા આપુ !” આમ અમારામાં સામાયિકના સ`સ્કાર દૃઢ થયા ! અમારા એક જૈનેતર મિત્ર તરત કુતૂહલતાથી પૂછી ઉઠ્યા :
tr
66 આ સામાયિક વળી શુ' છે ? ” નાનપણથી ‘ સામાયિક ’ની ક્રિયા મારા ચિત્ત પર દૃઢ થઇ છે, પર`તુ તેના શાસ્ત્રાક્ત અથ' કે મહાત્મ્યની મને ખાસ ખબર નહિ. તેથી ઘરે આવી શાસ્ત્રોક્ત પુસ્તકે ઉથલાવી આ ‘ સામાયિક ’
ગેની ઝીણામાં ઝીણી માહિતી જાણીને જખ્યેા
અને પછી જ જમવા એડો....!
जस्स सामाणिओ अप्पा संजमे नियमे तवे । तस सामाइयं होइ, इइ केवलिभासिय ।।
6
જેને
સČજ્ઞ કેવલી ભગવતે કહ્યું છે કે આત્મા સયમ, નિયમ અને તપમાં રોકાયેલા છે, તેને સામાયિક હોય છે ! ’ અર્થાત્ આત્માને સચમ, નિયમ અને તપમાં લાવવા તેનુ' નામ ‘સામાયિક ’ છે. ‘ સમતા'ની સાધના માટે સામાયિક ’ શબ્દ છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાગદ્વેષમાંથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કર્યા વિના સમä આવી શકે નહીં તેથી જ હરિભદ્રસૂરિએ સામાયિકને ‘ મેાક્ષાંગ ’ – મેાક્ષના અગ તરીકે વણુ બ્યુ. છે. ઉપાધ્યાય યશેાવિજયજીએ કહ્યું છે કે સામાયિક એ દ્વાદશાંગીનુ ઉપનિષદ છે, શ્ર જયભિખ્ખુ સાહિત્ય ટ્રસ્ટ પ્રકાશિત જૈન-દશ”ન પરિચય શ્રેણીની પુસ્તિકા ‘ સામાયિક વ્રત 'માં જાણીતા વિષી લેખિકા પ્રા, તારાબેન રમણલાલ શાહે ‘સામાયિક’ શબ્દને અથ સમજાવતા લખ્યું છે કે
સમ + આઇ + ઇક = સામાયિક
સમ એટલે સમતા
આઇ એટલે લાભ
સમતા એટલે રાગદ્વેષથી રહિતપણુ –જેમાં સમતાને લાભ થાય તે સામાયિક ‘સમ એટલે
સવ જીવા પ્રત્યે મૈત્રીભાવ. સામાયિક એટલે જેમાં સવ' જીવા પ્રત્યે મૈત્રીભાવને લાભ થાય તે....!
२७
ગણધર ગૌતમ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને ભાવિ જીવ શુ' પ્રાપ્ત કરે છે ? ’ પૂછે છે કે : ‘હે ભગવાન! સામાયિક કરવાથી
કરૂણામૂતિ ભગવાન મહાવીર પ્રત્યુત્તર આપે છે કે ‘સામાયિક કરવાથી જીવ સાવધયાગાથી નિવૃત્તિ પામે છે ’.
For Private And Personal Use Only
આ
સાવવયેાગે એટલે પાયરૂપ સ્થૂલ કે સૂક્ષ્મ ક્રિયાઓ. તે ન કરવાથી નવા પાપ બધાતા નથી. આમ ‘ સામાયિક ’ નવા પાપ થતાં અટકાવે છે. જૈન દશનમાં છ આવશ્યક ક્રિયાઓ કરવાનુ ભારપૂર્વક કહેવામાં આવ્યુ છે, તેમાં સામાયિક સૌથી પ્રથમ છે. સામાયિકના મુખ્ય ચાર પ્રકાર છે.
ܕ
