Atmanand Prakash Pustak 094 Ank 01 02

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

સત્, ચિત્ અને આનંદની પ્રાપ્તિ
; પ્રચનકાર :
યુગા આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી
: અનુવાદક :
શ્રી કુમારપાળ દેસાઇ
અનુમાન અને આગમ નાસ્તિક્રમાં નાસ્તિક વ્યકિતને પણ અનુમાન પ્રમાણના આધાર લેવા પડે છે. નાસ્તિકે પેાતાના પરદાદાને જોયા નથી, પર`તુ તે પોતે છે, તેથી તેના પિતા, પિતામહ, પ્રર્પિતામહ પણ અવશ્ય હેાવા જોઇએ, એવા અનુમાન પ્રમાણથી એના પરદાદાને એણે માનવા પડે છે. કયાંક રાત્રે વરસાદ પડવાથી જમીન ભીની થઈ ગઈ હેાય, પરંતુ નાસ્તિકે વરસાદ વરસતા જોયા ન હાય. સવારમાં એ નાસ્તિક ઘરની બહાર નીકળે અને જમીન ભીની જુએ, તે તરત જ અનુમાન કરશે કે અહીંયા રાત્રે સારા પ્રમાણમાં વરસાદ વરસ્યા હશે, કારણ કે જમીન હજી ય ભીની છે. તે આત્મા જેવા અદ્ભૂત અને અતીન્દ્રિય પદને અનુમાન પ્રમાણથી માનવામાં એને શુ વાંધા છે ?
આગમપ્રમાણથી પણ આત્મા સિદ્ધ થાય છે સ॰જ્ઞ, વીતરાગ મહાપુરુષ આત કહેવાય છે. તેમના વચન આગમપ્રમાણ કહેવાય છે. આપ્ત પુરુષાનાં વચન શાસ્ત્રામાં અંકિત છે. તેના પર અવિશ્વાસ રાખવાનું કોઇ કારણ નથી. તેમણે શાસ્ત્રોમાં આત્માનુ વર્ણન કર્યુ છે.
જે કોઇ નાસ્તિક કહે કે અમે તે આગમ પ્રમાણને માનતા નથી. તે એમને એમ પૂછવામાં આવે કે તમે લૌકિક વ્યવહારમાં પોતાના પિતા, માતા, માટાભાઈ વગેરે હિતેચ્છુ વ્યકિતઓનાં વનાને પ્રમાણ માનીને ચાલે છો કે નહી ?
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ
( હપ્તા ચેાથે )
અદાલતમાં શાહુકારના ચેાપડાંને પ્રમાણ માનવામાં આવે છે, તે તેમને નિઃસ્પૃહ પરમકરુણાશીલ, એકાંતહિતૈષી આપ્ત વીતરાગી છે, પરંતુ સાંળળીને પણ એના સ્વરૂપને જ્ઞાની સિવાય કોઈ જાણી શકયું નથી.”
આવા ગહન આત્મતત્ત્તને મારી બુદ્ધિ અને સયમ અનુસાર સમજાવવા અને સિદ્ધ કરવા કશિશ કરું છું.
સવપ્રથમ તે આત્મા નથી” આ કથન જ આત્માને સિદ્ધ કરે છે, જેમ કે એક માણુસને
અંધકારમાં દેરડુ સાપ જેવુ લાગે છે, આ પ્રકારની ભ્રાંતિ ત્યારે જ શકય બને કે જ્યારે આ જગતમાં સાપનું અસ્તિત્ત્વ હોય. જો દુનિયામાં સાપનુ` કયાંય અસ્તિત્ત્વ જ ન હેાત, તે સાપની ભ્રાંતિ થાય કેવી રીતે ? જેણે જળ જોયુ' છે, તે જ મૃગજળમાં જળની કલ્પના કરી શકે છે. જેણે કદી જળ જ્ઞેયુ જ ન હોય, એવી વ્યકિત મૃગજળમાં જળની કલ્પના કેવી રીતે કરી શકે ? એ જ રીતે આત્મા નથી’ એ કલ્પના પણ ત્યારે જ થઇ શકે, જ્યારે જગતમાં કયાંય ને કયાંય આત્માનું અસ્તિત્ત્વ હેાય. જે આત્માનુ' અસ્તિત્ત્વ જ ન હેાત, એનુ નામ જ કયાંથી આવેત ? અને તેના નિષેધની આવશ્યકતા શા માટે ઊભી થાત ? પરિણામે આત્માને નિષેધ જ અસ્તિત્ત્વને સિદ્ધ કરે છે.
આત્માના
આત્માના અસ્તિત્ત્વના સ્વીકારનું બીજું કારણ