________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્યા.હવાહ અoો. વિજ્ઞા.6[,
લેખક : શ્રી નવીનભાઈ જે. શાહ (મેજ૨)
આ પણે અગાઉના અંકમાં જૈન ધર્મમાં સ્વાદવા દ/ અનેકાંતવાદ અને અનિશ્ચિતતા તથા સાપેક્ષવાદ જેવા વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંતોની તુલના જોઈ. a હવે આ પણે બીજી કેટલીક વૈજ્ઞાનિક Thearies ક૯૫ના એ સ્યાદવાદને કેટલી મળતી આવે છે તે જોઇશુ .
આ પણે જાણીએ છીએ કે પ્રકાશ એક શક્તિનું સ્વરૂપ છે. તેમજ પ્રકાશના કેટલાક નિયમો પરિવર્તન, વક્રીભવન, વ્યતિકરણ વિ. ઘટનાની જાણીતી છે. પરંતુ મૂળભૂત વાત, પ્ર* શ શું છે ? અલબત્ત આ પણે તે જોઈ શકતા તો નથી જ. તેનું પરાવર્તનજ નિહાળી એ છીએ,
પ્રકાશ કણનો બનેલો છે કે તરંગને તે વિષે મતમતાંતર પ્રવર્તે છે,
ન્યુટન એમ માનતા હતા કે પ્રકાશ અત્યંત નાના સૂફમ કણાને બનેલું છે તેને Neuton's Corpuscler the only light કહે છે, તે પ્રમાણે પ્રકાશ કણને બનેલા છે.
હાઇજીનની Theory મુજબ પ્રકાશ Waves તરંગ/મા જા' ના બનેલા છે તેને ween theory of light કહે છે, - ઉપરોક્ત અને વાદે પ્રકાશની અમુક અમુક ઘટના એ સમજાવી શકે છે. તે વિષે વિસ્તાર અપ્રસ્તુત છે.
આ બને કેયડાને ઉકેલ વૈજ્ઞાનિકે એ રમુજમાં ઉકેલ્યા છે. (વૈજ્ઞાનિકો પણ રમુજી હોય છે, તે મુજબ તમારે સોમ, બુધ અને શુક્રવારે પ્રકાશ કણને બનેલું છે પણ મંગળ, ગુરૂ અને શનિવારે પ્રકાશ તર ગાના બને છે તેમ માવું. જયારે રવીવારે તમારે પ્રકાશ, કણ કે તરંગ ? તમને ગમે તેમ માનવાની છૂટ છે ! છે ને બરાબર સ્યાદવાદ વાદના અદૂભૂત પ્રતિપાદિત કરતા સિદ્ધાંત.
બીજું ઈલેકટ્રાન કે જે પરમાણુનું નાનામાં નાનું અવિભાજિત અંગ છે. તે ઈલેકટ્રાન શું" છે ? કણ છે કે તરંગ ? તે બાબત પણ અનિશ્ચીત છે. એટલે ઇલેકટ્રોન કણ–તરંગ, તરંગ-કણુ તેમ બને માનવામાં આવે છે. જ્યારે ઈલેકટ્રોન સ્થિર હોય ત્યારે તે કણ સ્વરૂ૫યાં અને ગતિ કરે ત્યારે તરંગ સ્વરૂપમાં છે એમ માનવું પડે છે. આમ ઇલેકટ્રોન કે જે પરમાણુની નાભિ આસપાસ અત્ર, તત્ર, સર્વત્ર ફર્યા કરે છે તે ઈલેકટ્રોન-કણ તરંગ, તરંગ-કણ એમ ત્રણેને છે તેમ માનવું રહેતુ’-સ્યાદવાદ વાદની બીજી પ્રતિતિ છે.
For Private And Personal Use Only
