________________
ધર્મ અને તત્ત્વજ્ઞાનથી ભરેલા અનેક ગ્રંથા
આપણાં દેશમાં છે. તે માટે આપણે અભિમાન અને ગૌરવ લઈએ છીએ. પરંતુ આપણે થોડો વિચાર કરીને જોવુ જોઇએ કે જે પુરુષોએ આ ગ્રંથ લખ્યા તેના વારસદાર હોવા છતાં આપણે આજે આટલી અવનત સ્થિતિમાં કેમ છીએ અથવા અધોગતિએ કેમ આવી પહેચ્યા ! એક તે આપણે તેમના વંશજોને રાત્રે એ પ્રમાણે વર્તવુ એએ. નહીં તે પૂર્વજો અને ગ્રંથનું ખોટું અભિમાન છોડી દેવુ જોઇએ. આટલું કર્યાથી આપણા દંભ તે વધશે નહિ. પૂર્વજો વિષે, તેમના ગ્રંથ વિષે આપણે અભિમાન લઇએ પણ તે પ્રમાણે આચરણ ન કરીએ એવા જીવનમાં કશે। અર્થ નથી. તેથી આપણામાં ધર્મનું સામર્થ્ય આવી શકતુ નથી. ગ્રંથેાના રહસ્યને સ ંધરવાનુ સાચુ સ્થાન હૃદય છે, માનવી અંતઃકરણ છે. ધર્મનું સ્થાન તે છે. તેમાં ધર્મ ન હોય તો દુનિયામાં કયાંએ જગ્યા નથી. ગમે તે માર્ગે ધન મેળવીને લાખો રૂપિયાનું દાન કરી કઈ તેમાં ધર્મ વિષેનું સમાધાન અને ધન્યતા માને તે તે તેમની ભ્રાંતિ છે. કારણ
તે જાતના ધંધા કરનારા જ જવાબદાર છે એવું નથી. આ પૈકી કોઈ પણ અનિષ્ટ વ્યવહાર ન કરનારાઓએ પણ પેાતાને નિષ્પાપ કે નિર્દોષ ન સમજવા જોઈએ. દુર્વ્યવહારને તટસ્થપણે જોતા રહેવું, તે સહન કરવા, તે તરફ દુર્લક્ષ કરવુ એ ખમતા પશુ ઓછા દોષવાળી નથી. દુનિયામાં અનર્થા, દુઃખા અને અન્યાય માટે દુષ્ટોની દુષ્ટતા અને સ્વા જેમ કારણ છે તેમ જ સજ્જનેની તટસ્થતા, તેમની શિથિલતા અને એકાકીપણાની સંતોષવૃત્તિ એ પણ કારણ છે તેમાં શકા નથી. તેથી આજની સ્થિતિ વિષેની આપણી તટસ્થતા પણુ દોષરૂપ અને મહાભયાનક છે. આપણાં દેશ ભૂત અને વર્તમાનકાળના મહાપુરૂષો જો આપણે ગૌરવ અને અભિમાન લઈએ તો આપણાં જ બધુ આજે જે દેશદ્રોહ અને સમાજદ્રોહ કરી રહ્યા છે, સમાજનુ શોષણ કરી રહ્યા છે તે જોઈને આપણને શરમ ન લાગવી જોઇએ કે ? આપણી સમક્ષ કોઈ કોઈના ઘરને આગ લગાડતો હોય, કોઈ કોઈને લૂંટતો હોય, દુલ કે સ્ત્રી બાળક પર કોઈ અન્યાય કરતો હોય તો આપણે કોઇનું ઘર ખાળતા નથી, કોઈને લૂંટતા નથી કે કોઇના
આપણું
ધર્મ તે
પર અન્યાય કરતા નથી એમ માની નીરાંતે બેસી રહીએ
જ
તેમની ધન પ્રાપ્તિનું મૂળ કારણ ધર્મનિષ્ઠા નથી પણઅને પોતાને ધર્મનિષ્ઠ સમજીએ એ યોગ્ય થશે શું? ધનની અભિલાષા છે. તે અભિલાષામાંથી ધર્મચારણ મનુષ્ય તરીકે એવે વખતે આપણું' કઈ જ કવ્યુ નથી. થવું શકય નથી. કારણ અભિલાષા અને ધર્મ એક શું? આ જ ન્યાય ધ્યાનમાં લઈને આજે બધે ચાલેલા જગ્યાએ રહી શકતા નથી. માનવધર્મ પરની શ્રદ્ધા તેમની દાતેાનું કારણ નથી પણ કીર્તિની અભિલાષા નક્કી કરી શકીએ નહીં કે ? મને લાગે છે કે ચાલુ અશુદ્ધ વ્યવહારમાં આપણું કર્તવ્ય શું છે તે આપણે તેનું કારણ છે. પરંતુ આપણે સાચે જ ધર્મશીલ સ્થિતિ બદલવા માટે સુધારવા માટે દરેક ભારતવાસીએ હાય તો ધનલાભ-તૃષ્ણા છેડી દેવી જોઈએ. સંયમી પ્રયત્નની પરાકાષ્ઠા કરવી જોઇએ. એમ આપણે કરીએ જીવન સ્વીકારીને પ્રામાણિક અને પરિશ્રમશીલ બનવું તે જ આપણા દેશ, આપણા સમાજ આજની દુર્દશા જોઈએ. સત્યને જીવનમાં મહત્વ આપવુ જોઈએ. માંથી છૂટો બધા ધર્મના સાર એક જ છે. દરેક આજે આપણે બધા મનથી દુર્બળ થઈ ગયા છીએ. પ્રચલિત ધર્મ આપણને સમભાવ રાખવાનું શીખવે છે. શ્રીમંત અને ગરીબ બધા આપણે ધમ ને ભૂલીને ધર્મને માટે આપણાં હૃત્યમાં ઈશ્વરનિષ્ઠા હોવી જોઈએ. સત્ય માર્ગે ચાલવાના આપણા નિશ્ચય હાવા જોઇએ. તે પ્રમાણે વી તે કૃતાર્થ થવા માટે માનવજન્મ છે.
તે
ભૂલી ગયા છીએ. આજની વિષમ સ્થિતિ માટે આપણે બધા જવાબદાર છીએ,
આજે સમાજમાં કાળાબજાર, નફાખારી, ખરાબ મિશ્રણ, લાંચરૂશ્વત વગેરે જે પ્રકારા ચાલુ છે અને તેથી દેશ સમાજનું જે અનુચિત નુકસાન થાય છે તે બધા માટે
પરમાત્મા આપણતે બધાને ધબુદ્ધિ આપે। અને તે પ્રમાણે વવાનુ` સામર્થ્ય પણ આપે ! (સમાપ્ત)
મનુ` સાચું સ્થાન આપણું હૃદય છે]
[૧
જીવન જોઈતુ હાય તે આપણે તેમના જ માગે જવું જોઈએ
