________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિજ્ઞાન યુગને પરમાણુ.
૧૨૩
મેક્ષસ્થાનની વ્યવસ્થા ઠીક ઠીક નિીત થઈ શકે નહુા. પિરણામ એ આવે કે સ્વની માફ્ક મેક્ષ પણ એક નાશત્રત પદાથ ઠરે છે. એ સારુ પણુ ઉક્ત અરૂપી એ પદાર્થા સ્વીકારવા પડે છે જ.
.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવ-પુદ્ગ
આકાશાસ્તિકાય—આ પશુ એક અરૂપી પદાર્થ છે. લને અવકાશ યાને મા આપવરૂપ તેને સ્વભાવ છે. જેમ દૂધમાં સાકર અથવા તેા કાષ્ઠમાં ખીટ્ટીને સ્થાન મળે છે તેમ સૃષ્ટિના જડ ચેતનરૂપ પ્રત્યેક પદાર્થŕ તેના અવલંબન વિના રહી શકતા નથી. તેના પણ ઉપર પ્રમાણે સ્કન્ધ, દેશ, પ્રદેશરૂપ ત્રણ ભેદ છે.
પુદ્ગલાસ્તિકાય--પરમાણુથી માંડી સ્થૂળ કે અતિ સ્થળ સુધીના તમામ પદાર્થોં પુદ્ગળ છે. શબ્દ, અધકાર, ઉદ્યોત,પ્રભા, છાયા( પ્રતિબિંબ ),આતપ, રૂપ ચિન્હાથી પુળા એળખાય છે અને વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શે એ તેના ખાસ લક્ષણ યાને ધર્મ કે ગુણુ છે. તેના સ્કન્ધ, દેશ, પ્રદેશ અને પરમાણુ એમ ચાર ભેદ પડે છે. પ્રદેશ અને પરમાણુમાં ખાસ વિશેષ અંતર નથી. જે નિવિભાજ્ય ભાગ બીજા ભાગેાની સાથે મળીને રહે તે પ્રદેશ અને તે જ નિવિભાગ ભાગ જો જુદો હાય ને તેની ગણના પરમાણુ તરિકે થાય.
કાળ-આ પટ્ટા કલ્પિત છે તેથી તે ઔપચારિક દ્રવ્ય ગણાય છે.અતાવમાં તદ્ભાવનું નન એ ઉપચાર કહેવાય છે. મુહૂત્ત, દિવસ આદિ પાડવામાં આવેલા વિભાગે તે અસદ્ભૂત ક્ષાને બુદ્ધિમાં ઉપસ્થિત કરી પાડવામાં આવ્યા છે. ગયા સમય નષ્ટ થયે। અને ભવિષ્યને સમય અત્યારે અસત્ છે તેથી ચાલુ સમય એટલે વમાન ક્ષણ એજ સદ્ભૂત કાળ છે. આ ઉપરથી જોઇ શકાય છે કે એક ક્ષણૢ માત્ર કળમાં પ્રદેશની કલ્પના હાઇ શકે ડુિ અને તેથી 'ની સાથે અસ્તિકાય 'ને પ્રયાગ નથી કરાતે.
કાળ
ણી
જૈન શાસ્ત્ર મુજબ કાળના મુખ્ય બે વિભાગ કાયલા છે. ૧ ઉપિ અર્થાત્ જે સમયમાં રૂપ-રસ-ધ-સ્પર્શે એ ચારેની ક્રમશઃ વૃદ્ધિ થતી રહે તેવે કાળ અને ૨ અવર્સાપણી અર્થાત્ જેમાં ઉક્ત ચારે પદાર્થીને ક્રમશઃ હ્રાસ થતે જાય તેવા કાળ. પ્રત્યેકનાં છ છ પેટાભાગેા છે જેને ‘આરા’ કહેવામાં આવે છે અર્થાત્ કાળરૂપી ચક્રમાં ( પૈડામાં ) ઉત્સર્પિણીના ૧-૨-૩૪-૫-૬ એમ ક્રમથી આરા આવે છે જ્યારે ઊલટા ક્રમથી અવસર્પિણીના પશુ તેવા જ ૬ આરાં આવે છે. આ ભરતક્ષેત્રને આશ્રયી કહેતાં એ ઉભય સર્પિણીઓમાં ચાવીશ ચાવીશ તીર્થંકરા ઉત્પન્ન થાય છે અને તે છ આરામાંના
For Private And Personal Use Only
