________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રાચીન ગુફાઓ.
પ્રાચીન ગુફાઓ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અત્યારના સમયમાં ભલે આપણે દેવાલયેા કે અન્ય કીર્તિ સ્થÀાની કારીગરીમાં વર્તમાન પાશ્ચિમાત્ય પદ્ધતિનું અનુકરણ કરી આનંદ માનીએ, પણ તેથી આપણી પૂર્વકાળની કળાને મૃતપ્રાય; કરવામાં સ્હાયક બનીએ છીએ તેના જરા માત્ર ખ્યાલ આપણને રહેતા નથી. અને એ વાત એછી શેાચનીય નથીજ. જો દ્વારાદિ કાર્યના હેતુ પ્રાચીન કાળની કારીગરી, શિલ્પકળા કે કારણીને જાળવા રાખવારૂપ હોઇ શકે, ભવિષ્યની પ્રશ્નને પોતાના ભૂતકાળનું ગૌરવ સ્મરણપટમાં રાખવાના તેમજ તેમનામાં તેવુ કરી દેખાડવાની નવચેતન પ્રેરણાના કાય માં તે એક સર્વોત્તમ સાધન છે. આપણી જૈન સમાજે આ વાત ખાસ લક્ષમાં રાખવા જેવી છે; કેમકે આપણા ઘણા જીર્ણોદ્વારામાં આપણે પુરાતનકાળની કળાને છિન્નભિન્ન કરી નાંખી તેને બદલે વર્તમાનકાળની ફેશન દાખલ કરવામાં એટલી હદે ઉંડા ઉતરી ગયા છીએ કે, જેથી આપણી કેટલીક પ્રાચીન વસ્તુએને સનાતનતાના ઉચ્ચતમ સ્થાનમાંથી ગામડાવી દઇ તેમને નવિનતાના ક્ષણિક સ્વાંગમાં મૂકી દ્વીધી છે; તેથી કેટલાક શેાધકા તેમાં પુરાણુતાના અંશ ન જોઇ તેમને વમાનકાળની કૃતિ ગણુવા લલચાય તે તેમાં સ્માશ્ચર્ય જેવું નથી.
"
૨૧૯
*
?
આજે આપણે મુંબઇ પાસે આવેલી એલીફન્ટા કેવ ’કે એરીવલીની • કેનેરી ગુફ્ા ’જોઇએ છીએ, ત્યારે ઉપાકત વિચારામાં રહેલ રહસ્ય સમજાય છે. એ કૃતિઓ શ્વેતાં અનુમાનથી એમ કહી શકાય કે લગભગ તેને બે હજાર વર્ષો વીત્યાં હશે. શરૂઆતમાં તેના જન્મદાતા આદ્ધો હાવા જોઇએ અને તેમને પથ્થરની પરીક્ષાનુ તેમજ શિલ્પકળાનુ ઘણા સારા પ્રમાણમાં જ્ઞાન હાવુ જોઇએ. તે વિનાં આવી મનેાહર કૃતિઓની આશા રાખવી એ ખકુસુમવત્ ' નિષ્ફળ કહી શકાય. હાથી ગુફાનેા કબજો પાછળથી શિવધર્મીઓના હાથમાં આવ્યાથી અત્યારના વિદ્યમાન આકાશ મેટા ભાગે તે ધર્માંના પ્રણેતાઓના છે. જો કે ઘેાડાક સિવાયના લગભગ દરેકને અમુક ભાગ તેડી ફેાડીને બેડોળ બનાવવામાં આવેલાં છે. છતાં પ્રેક્ષકને એ સ્થાન નિરખતાંજ અપૂર્વ આહ્વાદ અને તેના સ્થાપક માટે પૂર્ણ માન પેદા થાય છે. સરક્ષણ સરકારના હસ્તમાં હોવાથી પ્રાચીનતાનું સ્વરૂપ ટકી રહેવા પામ્યુ છે અને કોઇક સ્થળે મરામત થયેલ છે. જે મૂલ કૃતિને અનુરૂપ છે. કેનેરી ગુફાએમાં આ સ્થિતિ નથી જળવાઇ જેથી માટે ભાગ શીણું વિશી થઇ ગયા છે. અને માત્ર બે ત્રણ ગુફાઓ સિવાય ખાકીની કાતરરૂપ બની રહી છે. દરેક ગુફાની ખાજુમાં પાણી ભરવા માટે ટાંકાના આકારનું ભેાંયરૂ હાય છે, તેમજ આંતરિક વ્યવસ્થા પણ એવી બુદ્ધિમત્તાથી કરાયલી છે કે જે ધ્યાન વા ચિંતન
For Private And Personal Use Only
