Atmanand Prakash Pustak 001 Ank 11

Author(s): Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Publisher: Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar

Page 5

પદર્શનનું કમિશન,
એમ સૂચવ્યું કે, અનુમાન તે જમવાલું પણ હાય બ્રમભક પણ અનુમાનતો ખરૂં જ સમજવું. કારણ કે, સાથે અનુમાન પણે એ સામાન્યમાં તેનો પણ સમાવેશ છે અને વ્યતિરેક ( તદભાવે ! તથા અન્વયે ( તદભાવ) થી સામાન્યને લક્ષણ કોટિમાંથી દુર કરવું અશકય છે, કેમકે સામાન્ય છે તે જ તેનું લક્ષણ છે એમ અનુમાનથી કલ્પાય છે. - ઉત્તરપક્ષ--એ વાત સત્ય છે પણ જ્યારે બ્રમનું ખરખરૂં લક્ષણ સમજાય ત્યારે તેને નિશ્ચય થઈ શકે.
પૂર્વપક્ષકામનું લક્ષણ શું અને તેને સંબંધ અહિં શી રીતે લાગુ પડે ? તે સમજાવો.
ઉતરપક્ષ--જે વસ્તુ જે રૂપે ન હોય અને જેનું જે લક્ષણ ન હોય તેને તે રૂપે અને તે લક્ષણરૂપે જાણવી. ૨ ભ્રમનું લક્ષણ છે. અહિં અનુમાન સાથે તેને સંબંધ એવી રીતે છે કે, અનુમાનનું જે પ્રમાણ તે પિતાના લક્ષણના બલથી પ્રણાલિકાએ કરીને સિદ્ધ થાય છે. લક્ષણ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે પદાર્થ વિના તાદમ્યપણું અને તેની ઉત્પત્તિરૂપ સંબંધની સાથે નિયત પણે જોડાએલે જે લિંગ સદ્ભાવ, તે સંભવે નહીં અને તે વિના તેનું જ્ઞાન થાય નહીં, ને તે જ્ઞાન વિના પૂર્વથી જાણેલો સંબંધ સ્મરણમાં આવે નહીં, ને તેવું મરણ ન થાય ત્યારે અનુમાન પણ થાય નહિં. એ રીતે પદાથેથી વ્યભિચાર પામે નહીં એ જે ભ્રમ તે પણ પ્રમાણ કહેવાય છે. તે વિષે પ્રમાણુ શાસ્ત્રમાં કહયું છે કે, “જે જેને ધર્મ ન હોય તેમાં તે