Atmanand Prakash Pustak 001 Ank 11

Author(s): Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Publisher: Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531011/1

Page #1

છે. આમાનદ પ્રકાશ.
દેહરે. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાશ; આત્માને આરામ દે, આત્માનંદ પ્રકાશ
પુસ્તક ૧ લું
વિક્રમ સંવત ૧૯૬૦– જેઠ,
અંક ૧૧ મે,
પ્રભુ સ્તુતિ.
શાર્દૂલવિક્રીડિત. આપે શીતલતા સુધારસમણી' જે સેવકે ને સદા, પાડે પૂર્ણ પ્રકાશ જાડયો તમને દૂર કરે સર્વદા; પિષે પૂર્ણ બની પ્રભાવિક મહા જ્ઞાનૈષધી રહેમથી, તે શ્રી શભિત વીર પૂર્ણ શશીને સે સદા પ્રેમથી. ૧
શ્રી ગુરૂ ગુણ વર્ણન. (બત અંકના પૃષ્ટ ૨૧૮ થી ચાલું ) થયા જેની પાટે કમલવિજયાચાર્ય સુગુણ . ૧ અમૃત રસમય ૨ જડતા-અજ્ઞાન રૂપી અંધકારને ૩ પ્રભાવિક એવી મોટા જ્ઞાન રૂ૫ વધી ચંદ્ર ઔષધીને સ્વામી છે. અા મી થી શોભિત ૫ શ્રી વીર પ્રભુ ૨૫ પૂર્ણ ચંદ્ર.

Page #2

રકર
આમાનંદ પ્રકાશ
Accesses પ્રભાવી ચારિત્રે ગુરૂ ચરણમાં ભાવિક મણિ; સુબોધે નિવારે અસુખકર સંસારગદ ને, પ્રણામે પ્રેમે તે વિજયિ વિજયાનંદ પદને. ૫ થયા જેના શિષ્ય ગુણધર અને પંડિત નયે, ધરામાં વિસ્તાર્યું યશ ગુરૂતણું વીરવિજયે; ધરાયું સદ્ધર્મ ઊજવલ ઉપાધ્યાય પદને, પ્રણામે પ્રેમે તે વિજયિ વિજયાનંદ પદને. ૬ પ્રતાપી છે જેના ગુણધર જુઓ કાંતિ મુનિને, પ્રસારી છે હંસે પ્રવચન કે સુધાસાર ધુનિને; ગજાવે સત્કીતિ ગુરૂવર તણું ગરવદને, પ્રણામે પ્રેમે તે વિજયિ વિજ્યાનંદ પદને. ૭
શાર્દૂલવિક્રીડિત. વિદ્યાવલ્લભ વીરવલ્લભ મુનિ વેગે વિહાર કરી, પંઝાબે ફરકાવતા ગુરૂતણી કીર્તિ ધ્વજાને ધરી; શેભાળ્યા ગુરૂરાજ રાજવિજ ચારિત્રને આદરી, દીપાવ્યું અમારસુનામ ગુરૂનું આરામ આત્માકરી. ૮
૧ દુ:ખદાયક ૨ સંસાર રૂ૫ રોગ ૩ ન્યાયમાં પંડિત. ૪ શ્રી કાંતિ વિજયજી મહારાજ. ૫ શ્રી હંસવિજ્યજી મહારાજ ૬ શાસ્ત્રરૂપ અમૃતની શ્રેષ્ઠ નદીને. ૭ વિધાને પ્રિય અથવા જેને વિદ્યા પ્રિય છે તેવા. ૮ શ્રી વલ્લભ વિજ્યજી મહારાજ ૪ શ્રી અમર વિજ્યજી મહારાજ,

Page #3

યગ્દર્શનાનુ‘ કમિશન.
ષટ્કર્શનાનું કમિશન.
૨૪૩
*.
(ગત અંકના પૃષ્ટ ૨૨૨ થી ચાલુ. ) પૂર્વપક્ષ--એ ચારે ભેદના લક્ષણ કહે.
ઉત્તરપક્ષ—ચક્ષુ વિગેરે પાંચ ઇંદ્રિયાના આશ્રયથી ઉત્પન્ન થયેલુ, અને બાહ્ય એવા રૂપાદિ પાંચ વિષયાનું પ્રત્યક્ષ તે ઇ દ્રિચપ્રત્યક્ષ કહેવાય છે. પદાર્થનું પ્રત્યક્ષ થયા પછી તે વિષયને ગ્રહણ *રનાર ઇંદ્રિયજન્ય જે જ્ઞાન, તે પછી તરતજ જે મનમાં પ્રતીત થાય છે તે માનસપ્રત્યક્ષ કહેવાય છે. તે જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ વિષય જે ઇંદ્રિય જ્ઞાનના વિષય ધટાદિનું જ્ઞાન થયા પછી બીજે ક્ષણે તેમાં એ જ્ઞાનને સહુકારી લઇ તરતજ થાય છે. વસ્તુ માત્રનું ગ્રાહુક જ્ઞાન તે ચિત્ત, તે ચિત્તમાં થયેલા તે ચત્ત એટલે વસ્તુનું વિશેષ રૂપ મહેણુ કરનાર જે સુખ દુઃખ અને ઉપેક્ષા આદિ તે અને તેમના આત્મા જેનાથી જેનાથી જણાય તે સ્વસ વેદન પ્રત્યક્ષ કહેવાયછે. ભૂતાર્થ ભાવના એટલે ભૂત-થયેલા અર્થ તે પુનઃ પુનઃ ચિત્તને વિષે લાવવા તેના જે પ્રકર્ષે તે પર્યંનથી પેદા થયેલું જે જ્ઞાન તે ચેાગિજ્ઞાન, તેનુ જે પ્રત્યક્ષ તે ચાગિજ્ઞાન પ્રત્યક્ષ કહેવાય છે.
પૂર્વપક્ષ——એ પ્રમાણે પ્રત્યક્ષના ચાર ભેદતા સમજાયા પણ તેમાં એક શ’કા થાય છે કે, પરમાણુ'નુ' સ્વરૂપ જે સ્વલક્ષણ છે તે આવા પ્રત્યક્ષથી કેમ મણ થાય
ઊત્તરપક્ષ—પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ જે વર્તમાન વસ્તુ પાંસે હાય

Page #4

આત્માનંદ પ્રકાશ,
તેના રૂપનું જ ગ્રહણ કરે છે, ભૂત કે ભવિષ્ય વસ્તુનું નહિં, કેમકે તે પાસે નથી.
પૂર્વપક્ષ–વસ્તુનું પ્રત્યક્ષ થયા પછી જેમ તેનું નીલાદિ રૂપ ગ્રિહાય છે તેમ ક્ષણ ક્ષય નિર્ણય પણ થવો કેમ ન સંભવે ?
ઉત્તરપક્ષ–તેનાઉતરમાં એટલું જ કહેવાનું કે જે ક્ષણે પ્રત્યક્ષ થાય છે. તે જ ક્ષણે તે વસ્તુના કાલદેશ દશાદિ સંબંધને
અનુસરતી સ્મૃતિ તે વસ્તુના ક્ષક્ષયિ પણાના ઉત્પન્ન થતા નિર્ણયને પ્રતિબંધ કરે છે તે વિષે બૈદ્ધ સિદ્ધાંતમાં કહેલું છે કે, “પ્રત્યક્ષથી ક્ષણિકત્વ તેમ અક્ષણિકત્વ ઊભયને સાધારણ એવા પદાર્થોનું ગ્રહણ થાય છે, એટલે કહિં ક ભ્રમને લીધે અક્ષણિક પણાનો આરોપ જણાય તેટલાથીજ પ્રત્યક્ષજ્ઞાન અક્ષણિકત્વને માટે પ્રમાણ છે, એમ ન સમજવું. ઉલટું એથી તે એમ બને કે અક્ષણિકત્વ માટે પ્રત્યક્ષજ્ઞાન પ્રમાણ નથી, કારણ કે જે માનસ પ્રત્યક્ષ (અનુવ્યવસાય) થાય છે તે અક્ષણિકપણાથી વિપરીત હોય છે. પરંતુ ખરી રીતે જોતાં તે પ્રત્યક્ષ છે તે ક્ષણિકપણાના ગ્રહણ પ્રત્યે પણ પ્રમાણ નથી, કારણકે, તેમાં તેને અનુરૂપ અધ્યવસાય થતો નથી, નીલરૂપાદિનું જે ગ્રહણ થાય છે તેમાં તે તે પ્રકારનો નિશ્ચય થવાથી ત્યાં તે પ્રમાણ થાય છે માટે જે કેવલ નિર્વિક૯૫ ક્ષણિકપણું તે અક્ષણિકપણુવાલું સવિકલ્પ કદાપિ હોઈ શકે જ નહીં તેથીજ પ્રત્યક્ષતા લક્ષણમાં કહ્યું છે કે, ભ્રમરહિત તેજ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ.
પૂર્વપક્ષ–યારે પ્રત્યક્ષના લક્ષણમાં ભ્રમરહિત એક વિશેષણ મુકાં અને અનુમાનના લક્ષણમાં ન મુક્યું તે ઉપરથી

Page #5

પદર્શનનું કમિશન,
એમ સૂચવ્યું કે, અનુમાન તે જમવાલું પણ હાય બ્રમભક પણ અનુમાનતો ખરૂં જ સમજવું. કારણ કે, સાથે અનુમાન પણે એ સામાન્યમાં તેનો પણ સમાવેશ છે અને વ્યતિરેક ( તદભાવે ! તથા અન્વયે ( તદભાવ) થી સામાન્યને લક્ષણ કોટિમાંથી દુર કરવું અશકય છે, કેમકે સામાન્ય છે તે જ તેનું લક્ષણ છે એમ અનુમાનથી કલ્પાય છે. - ઉત્તરપક્ષ--એ વાત સત્ય છે પણ જ્યારે બ્રમનું ખરખરૂં લક્ષણ સમજાય ત્યારે તેને નિશ્ચય થઈ શકે.
પૂર્વપક્ષકામનું લક્ષણ શું અને તેને સંબંધ અહિં શી રીતે લાગુ પડે ? તે સમજાવો.
ઉતરપક્ષ--જે વસ્તુ જે રૂપે ન હોય અને જેનું જે લક્ષણ ન હોય તેને તે રૂપે અને તે લક્ષણરૂપે જાણવી. ૨ ભ્રમનું લક્ષણ છે. અહિં અનુમાન સાથે તેને સંબંધ એવી રીતે છે કે, અનુમાનનું જે પ્રમાણ તે પિતાના લક્ષણના બલથી પ્રણાલિકાએ કરીને સિદ્ધ થાય છે. લક્ષણ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે પદાર્થ વિના તાદમ્યપણું અને તેની ઉત્પત્તિરૂપ સંબંધની સાથે નિયત પણે જોડાએલે જે લિંગ સદ્ભાવ, તે સંભવે નહીં અને તે વિના તેનું જ્ઞાન થાય નહીં, ને તે જ્ઞાન વિના પૂર્વથી જાણેલો સંબંધ સ્મરણમાં આવે નહીં, ને તેવું મરણ ન થાય ત્યારે અનુમાન પણ થાય નહિં. એ રીતે પદાથેથી વ્યભિચાર પામે નહીં એ જે ભ્રમ તે પણ પ્રમાણ કહેવાય છે. તે વિષે પ્રમાણુ શાસ્ત્રમાં કહયું છે કે, “જે જેને ધર્મ ન હોય તેમાં તે

Page #6

આત્માનંદ પ્રકાશ
૧.
&&&
& ધમનું ગ્રહણ પણ સંતાન દ્વારા (પરંપરાએ ) પ્રમાણભૂત થાય છે. "
પૂર્વપક્ષ એ ઊપરથી અનુમાનમાં ભ્રમરહિત એ વિશેષ ણ ન જોઈએ, તેમ સમજાતું નથી માટે તે વિષે કાંઇ વિશેષ ખુલાસો હોય તે આપ.
ઉત્તરપક્ષ–તે વિષે એક દષ્ટાંત છે—જેમ પ્રાશમાન મણિની શિખા અને દીપકની પ્રભા સરખી લાગે છે. તે પ્રત્યે મણિની બુદ્ધિથી જે દેડે તે બેનું મિથ્યાજ્ઞાન તે સરખું જ છે પણ અર્થ ક્રિયામાં ફેર પડે છે તેવી જ રીતે તે યથાર્થ નથી તે છતાં પણ તે સમયમાં તેમનું બંનેનું અનુમાનત્વ તે છેજ પણ અર્થક્રિયાને અનુસરી તેના પ્રમાણપણની વ્યવસ્થા સમજવાની છે. માટે અનુમાનના લક્ષણમાં “ભ્રમરહિત” એ પદ ન જોઈએ. પ્રત્યક્ષ પ્રા-- ણના લક્ષણમાં જ “ભ્રમરહિત' એ પ૬ જોઈએ—એ સિદ્ધ થાય છે.
અપૂર્ણ.
યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવાદ
( ગત અંકના પૃષ્ટ રર૬થી ચાલુ) યતિધર્મ–વત્સ, શાંતા, શ્રાવકૅમાં પેઠેલા એ દુરાચારે ધિર્મની અપાર હાની કરેલી છે. કન્યાવિક્રય કરનાર શ્રાવકના ઘરના આહાર પાણિ મારા કેટલાએક પવિત્ર સાધુઓને પણ ભ્રષ્ટ કરતા હોય, તેમ મને લાગે છે. કન્યા વિક્રયરૂપ વિષવૃક્ષને ઉછેદ ૨.

Page #7

અતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મના સવાદ,
tattut
વાનું કામ આપણી વિરુચિની દૈાન્ફરન્સ માથે લેશે, ભદ્ર, ધૈર્ય રાખો. હજી એ દુરાચાર છુપા છુપા ફ્ે છે. કેટલાએક કુલીન શ્રાવ કાના ઘરમાં તે દુષ્ટને સ્થાન મળ્યુ નથી. ધણાં ઊત્તમ કુલીન શ્રાવકા કન્યા વિક્રયરૂપ ચાંડ!લના સ્પર્શ થવા દેતા નથી. હજી શ્રી વીરશાસનના પ્રભાવ પ્રકાશિત છે. હિંમત હારશો નહીં.
over
શ્રાવધમ-ભગવનું, તમારા ધૈર્યદાયક વચના સાંભળી મારા હૃદયમાં શાંતિ સુધાના છંટકાવ થઈ જાય છે પણ મારા શ્રા જંકા તરફ્ હૃદયમાં અવિશ્વાસ રહ્યા કરે છે. કન્યા વિક્રય કરનારા જે ધણાં દુરાચારી વર્ક કન્યા વિક્રય રૂપ મહાાલમાં ફસાય છે. તેનુ મૂલ કારણ લોભ અને નિર્ધનતા છે. આપત્તિમાં પણ ધર્મપર દૃઢતા રાખનારા વીર શ્રાવકા પોતાને નિર્ધનતા પ્રાપ્ત થાય તાપણ એ કન્યા વિક્રય રૂપ દુષ્ટ દુરાચારને વા થતા નથી. તેવા શ્રાવકાને ધન્યવાદ ધટે છે. જ્યાંસુધી તેવા શ્રાવક રત્ના વિદ્યમાન છે ત્યાંસુધીજ આ જગતમાં ધર્મ સજીવન છે. કૃપાળુ ભગવન્ મારા તમામ શ્રાવકા એ દુરાચારથી દુર રહે અને કન્યાવિક્રય જેવા દુષ્ટ રિવાજને સવંત્રનાશ થઈ જાય તેવી અંતરથી આપ આશીષ આપા
ચતિધર્મવત્સ, અપોાષ કરશે નહીં. આપણી વિયિની કાન્ફરન્સ તેના સત્વર નાશ કરવા પ્રયત્ન કરશે. આધુનિક સુન્ન શ્રાવકા પણ એ દુષ્ટ કૃત્યનુ` મહા પાપ સમજવા લાગ્યા છે. જેઆ લાભ વશ થઇ તે મહા પાપને જાણતાં છતાં ગુપ્ત રીતે કરે છે તેએ પાછલથી પશ્ચાત્તાપ પામે છે. કન્યા વિક્રયનું ધન અધમમાં અનુમ છે, જેઓ એ ધનરૂપ મહાવિષ ભક્ષણ કરે છે. તેએ અલ્પ સમયમાં અધમ સિથિતિએ પાહાચે છે. એ સાવિષે ધણાંને પાયમાલ કર્ય

Page #8

૨૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,
છે. ઘણાંઓ ધમભ્રષ્ટ થઈ ગયા છે. કેટલાક તો ઉત્તમ કુલ માં જમ્યા છતાં નીચ કુલમાં આવી ગયા છે. કન્યાવિક્રયના ધનથી ધનવાનું થયેલે પુરૂષ લેકમાં નિંદાપાત્ર અને તિરરકારનું ભાન થાય છે. એ દુરાચારીનું મુખ પણ કોઈ જોતા નથી. સ્થાને સ્થાને તેની મલીન ચર્ચા થાય છે અને તેને કુલીન સંબંધીઓ તેને ચંડાલની જેમ નીચ ગણી તેની સાથે કોઈ પ્રકારને વ્યવહાર ૨ - ખતા નથી. માટે હે વત્સ તેવા અધમ કૃત્ય કરવા કે કુલીન શ્રાવક તત્પર થશે ? સાંપ્રતકાળે પાંચમો આરે પ્રવર્તે છે તેથી કઈ કઈ સ્થલે એ દુરાચારે શ્રાવકોને કલંકિત કયાં છે પણ મારા સર્વોત્તમ સંવેગી સાધુઓના સદુપદેશથી ઘણાં કુલીન શ્રાવકે જા. ગત થયા છે. પ્રત્યેક રથાને તે વિષયનીજ ચચા પ્રગટ થવા લાર્ગ છે તેથી એ દુષ્ટ દુરાચાર અલ્પ સમયમાં જ અસ્ત થઈ જશે. વળી હું અંતઃકરણથી આશીષ આપું છું કે, ભારત વર્ષને કુલીન શ્રા કે એ દુરાચારથી દુર રહે. વત્સ, અધીર થશો નહીં, તમારા પવિ. ત્ર મનોરથ શાશન દેવતા પૂરા કરશે. - શ્રાવકધર્મ–ભગવન, આપના માધુર્ય ભરેલા વચને. સાંભલી મને અપાર આનંદ પ્રાપ્ત થયો છે. મારા શ્રાવકના દરેક કુટુંબ તે કન્યા વિક્રયના દુરાચારથી દૂર રહે અને ભારત વર્ષના દરેક શહેર તથા ગામડાના પવિત્ર ક્ષેત્રોમાં તમારા મહાશય મુનિઓના ઉપદેશથી એ દુરાચારને રહેવાનો અવકાશ ન મલે અને આપણી વિજયિની કોન્ફરન્સ એ વાતને ચચવી એ મહા પાપી રીવાજને ઊભલન કરવા મથત કરે તે પછી હું સંપૂર્ણ રીતે કૃતાર્થ થઇશ. એટલું જ નહીં પણ આ પાંચમા

Page #9

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવાદ, રાઠક sittente tretestosteret er listen to tastetrtrteet. In tertentes distret stort set to my આરામાં ચોથા આરાનું સુખ માનીશ ભગવન, આપની : 1 ની આશીષ સફલ થાઓ. શાસન દેવતા તેમાં સંપૂર્ણ સહાય આપો.
યતિધર્મ---ભદ્ર, તમારી મુખમુદ્રા પ્રસન્ન જોઈ મને - નંદ થાય છે હંમેશા આવીજ પ્રસન્ન મુદ્રા રાખજો. તમારા શ્રાવકોમાંથી એ દુરાચાર દૂર કરવાને એક ખરેખરો ઉપાએ મને સુઝી આવ્યો છે. જે તે ઉપાય પ્રવૃત્ત થશે તો એ દુરારા ભારતના સર્વ દેશોમાંથી દૂર થઈ વિનાશ પામી જશે.
શ્રાવધર્મ–-(હૃદયમાં ઉત્સાહ લાવી) કૃપાલુ ભવન તે ઉપાય મને કૃપા કરી જણાવે, તે ઉપાયની જિજ્ઞાસા મારી મનોવૃત્તિને દબાવે છે. જાણવાનું કુતૂહલ વારંવાર થયા કરે છે. મને આશા છે કે આપ દયાલ દેવ મારી જિજ્ઞાસા તૃપ્ત કરશે.
યતિધર્મ–વસ, તે ઊપાય એવો છે કે, હું મારી પ્રભાવિક શકિત વડે મારા આશ્રિત મુનિઓના હૃદયમાં એવી પ્રેરણા કરાવીશ, કે જેથી તે મુનિએ તે વિષેના ઉત્તમ ઊપા જયા કરશે. જે મુનિઓ ખરેખરા સંગને ધરનારા છે, જેના હૃદયમાંથી રાગ દ્વેષ પ્રમુખ અંતર રાત્રુઓ દૂર થયા છે, જે ડાળ શુદ્ધ ચારિત્રના ચલકાટથી શ્રી વીર શાસનને અને ગુરુ કુલને દીપ વ્યું છે, જે સર્વદા જ્ઞાનની પવિત્ર ભક્તિમાં પર રહી

Page #10

આત્માનંદ પ્રકાશ,
Missed Med
i : આત્મસાધન કર્યા કરે છે, જેઓ ક્ષેત્રમમત્વ છોડી ભૂમંડલના સર્વ ભાગને વિહારથી પવિત્ર કરે છે, જેઓ અવિરતિનો પરિ. હાર કરી વિરતિનું જ સર્વદા સેવન કરે છે અને જેઓ સંયમ પૂર્વક સમાધિની ઊપાસનામાં રહી પરમાત્માનું ધ્યાન ધરે છે. તેવા માને ઉત્તમ મુનિઓ પ્રત્યેક ક્ષેત્રે વિચરી કન્યા વિક્રય રૂપ દુરાચારને પરાસ્ત કરશે. એટલું જ નહીં પણ એ દુરાચારે ગ્રસ્ત કરેલા લુબ્ધ શ્રાવકેના ઘરના અપવિત્ર આહાર પણ તેઓ વરશે નહીં. કન્યા વિક્રય કરનાર, કરાવનાર અને અનુમોદનાર એ ત્રિપુટીને ચતુર્વેધ સંધના સમુદાયમાંથી દૂર કરવા પ્રયત્ન કરશે. તે મહા જ્ઞાની અને પોપકારી મુનિઓ જાણે છે કે, સર્વ વર્ણમાં શ્રાવક પ્રજા સાતમ છે; કુલીન છે અને અરિહંતના પવિત્રધર્મના આશ્રિત છે. તેઓ તે પાપ વિવાહ કર એગ્ય નથી. તેઓ ખરેખર ધર્મ વિવાહનાજ - ધિકારી છે. કન્યા વિક્રય કરી વિવાહ કરનાર શ્રાવક જૈન એ નામને લાયક નથી. તે વીર પ્રભુના સુશોભિત શાસનને કલંકિત કરનાર છે. તેનું અપવિત્ર શરીર ચંડાલની જેમ અસ્પૃશ્ય છે તેનું ગૃહ મશાનની જેમ અમંગલ છે તેનું કુલ ઉત્તમ છતાં અધાધમ છે પોતાની નિરપરાધી બાલ કન્યાને જન સમુદાયની સમક્ષ વેચી તેના રૂધિર સમદ્રવ્યથી ગૃહ વ્યવહાર ચલાવનાર પુરૂષને શાવક કહેવો એ કેટલું શરમ ભરેલું છે તે લુબ્ધ પુરૂષ શ્રાવક નથી, શાવકાભાસ નથી અને મિથ્યાત્વી પણ નથી પણ તે શ્રાવક

Page #11

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મના સવાદ,
ર
tatatatate
tatattat
કુલમાં જન્મ લેનાર એક નર પિશાચ છે મિથ્યાત્વી પણ તેવું કૃત્ય કરવામાં પાપ માને છે. એવા અધમ શ્રાવકના સંસર્ગ કરવામાં પાપ લાગે છે એમ સમજનારા મારા મુનિએ તે દુરાચારને ભારત વર્ષમાંથી પરાસ્ત કરવા ચુકરશે નહીં. ભદ્ર, તે વિષે હું હૃદયથી પ્રેરણા કરીશ. જરા પણ અપશેાષ રાખશે નહીં. અલ્પ સમયમાંજ બાવકાના કુલમાંથી એ દુષ્ટ રીવાજ નાબુદ થઈ જશે.
શ્રાવકધર્મ-ભગવન, આપે મને પરમ શાંતિ આપી છે. હવે મને નિશ્ચય થયા કે, આપે કહેલા આ સર્વોત્તમ ઉપાયથી અને વિજયિની કેન્ફરન્સના મહાન પ્રયત્નથી એ દુરાચાર નાબુદ થઇ જશે. મારા કુલીન ાવકાને કન્યાવિક્રયના કઢાર કલંકથી મુક્ત થયેલા જોવાની મારી ધારણા સલ થયેલી હું સમછું છું. ચાલો હવે આપણે સ્વસ્થાન પ્રત્યે જઇએ. હવે અલ્પ સમયમાં ગુજરાતી રાજધાનીમાં થનારી આપણી ત્રીજી જૈન કાન્ફરન્સના દર્શન કરવાને પાછા આપણે નલીશું અને તે કાન્ફ્રન્સના વિજયની વાત્તા કુરી અપાર આનંદ પ્રાપ્ત કરીશુ. અપૂર્ણ

Page #12

૨પર
આત્માનંદ પ્રકાશ,
ચિતામણી.
એક ચમત્કારી વાર્તા. (ગત અંકના ૯ માના પૃષ્ટ ૨૦૬ થી ચાલું )
સાધ્વી વિદ્યાશ્રીના ઉપદેશે. એક દિવસે સાધ્વી રત્ન વિદ્યા શ્રી પ્રાતઃકાલે રાજનગરના એક પ્રખ્યાત દેરાસરમાં દર્શન કરવાને નકલ્યા હતા. પોતાની સાથે દીક્ષા પાયે અને વયમાં લઘુ એવી બીજી સાધ્વીઓ તથા તેમના ઉપદેશ લેવા ઉત્સુક એવી શ્રાવિકાઓ ચાલતી હતી વિદ્યા અને ચારિત્રના ચલકાટથી સુશોભિત એવા વિધાશ્રી તે દેરાસરમાં આવ્યા. મુખ્ય નાયકજીની પ્રતિમાને અપૂર્વ ભાવનાના ઉલ્લાસથી વંદના કરી કેટલાએક ભાવના ભરેલા સ્તવનો મધુર સ્વરે ગાઈ મંદિરના મધ્ય ભાગને તેમણે ગજવી મુકો. કંઠના માધુર્યથી રંજિત થયેલી કિકુમારીઓ જાણે અનુકરણ કરવા સ્વર પુરતી હેય તેમ ઊર્વ ભાગમાં ચારે તરફ તેને પ્રતિધ્વનિ પ્રસરી રહેશે. તેને શ્રવણ કરવાને ઊત્સુક એવા શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓના વૃંદ દૂર ઉભા રહી ચિત્રની જેમ સ્તબ્ધ થઈ ગયા હતા.
એવી રીતે પ્રભુની સ્તવન પૂર્વક ભાવ પૂજા કર્યા પછી સાધ્વી. શ્રી મંદિરની બાહેર નકલ્યા. નવરંગિત શૃંગાર ધરી દર્શન કરવા આવતી શ્રાવિકાઓના વૃદેવૃંદ તેમને સામે મલવા લાગ્યા. આવા અરૂણોદય સમયે ઉત્સાહથી જિનાલયમાં દર્શન કરવા આવતી શ્રાવિકાઓએ જોઈ સાધ્વીજીને વિચાર કે, આ સમયે શય્યામ

Page #13

ચિંતામણી.
3
ها و مطالب المثالية لتطلعات القليلة
થી ઉઠી શાચ સ્નાનાદિ ક્રીયામાંથી પરવારી દર્શન કરવા આવતી આ શ્રાવિકાઓને ધન્ય છે. તેઓની પવિત્ર ભાવના ખરેખર પ્રશંસા કરવા ગ્ય છે આવું વિચારી તેમણે સાથે ચાલતી શ્રાવિકાઓને પુછયું કે, આ શ્રાવિકાઓ સર્વ શિચ ક્રિયામાંથી પરવારીને આવે છે કે કેમ ? કેઈ ચતુર અને વૃદ્ધ શ્રાવિકાએ જણાવ્યું કે, પૂજ્ય ગુરૂાણીછે, આમાંથી શૈક્રિયામાંથી પરવારી શુદ્ધ થઈ આવનારી બાવિકએ ડી છે. આ અનુચિત રિવાજ સૌરાષ્ટ્રમાં વિશેષ છે અને અહિં પણ તે પ્રવર્તે છે–એવું ધારી તે દિવસે પોતે તે વિશેજ ઉપદેશ આપવાનો નિર્ણય કરી સત્વર વ્યાખ્યાન-શાલામાં પધાર્યા.
નિત્યના નિયમ પ્રમાણે વાખ્યાન શાલા શ્રાવિકાઓના યૂથથી ચીકાર ભરાઈગઈ સર્વ એક ચિત્ત થયા એટલે મહા પવિત્ર સાથ્વી શ્રી વિદ્યાશ્રી એ પિતાના ઉપદેશામૃતની ધારા મધુર કંઠમાથી છોડી સાધ્વી શ્રી મંગલા ચરણ કરી બોલ્યાકે, બેને, આજે તમને જે ઉપદેશ આપવાનો છે તે તમારે સારી રીતે એક ચિત્તે શ્રવણ કરી મનનકરવા જેવો છે. જૈન બાળાઓ, તમે એટલું તે સમજે છે કે આપણે સર્વ આર્ય ધર્મમાં ઊંચા એવા જૈન ધર્મને માનનારા જૈન છીએ આપણા ધર્મમાં પ્રતિમાની ભક્તિ કરવાને અને તેમની એક નિષ્ઠાથી પૂજા કરવાને ફરમાવ્યું છે આપણા જિનમંદીરમાં સર્વથી અધિક પવિત્રતા રખાય છે. પ્રભુની મહા પવિત્ર પ્રતિમાની પૂજા વખતે કઈ જાતની આશાતના ન થાય, એ શુદ્ધ ઉપયોગ રાખવામાં આવે છે. તેમ છતાં કેટલાએક દેશમાં તથા સેહેરમાં પ્રાતઃકાલે પ્રભુના મંદિરમાં દર્શન કરવાને જતી શ્રાવિકાઓ અશુદ્ધપણે જાયછે–એમ જોવામાં આવે છે એ કેવા ખેદની વાત? પ્રાતઃકાલે બરાબર શિચનાનાદિ વિધિ

Page #14

આત્માનંદ પ્રારા
ક્યા વગર શામાંથી ઊઠતાંજ અપવિત્ર શરીરે જિનાલયમાં પ્રવેશ કરો એ પુણ્યને બદલે પાપ ઉપાર્જવાની પ્રવૃત્તિ છે. પવિત્ર જિનાલચમાં કેવી પવિત્રતા રાખવી જોઈએ, તે વિષે આપણા પૂર્વાચાર્યોએ બહુ કહેલું છે. તામસ્વરૂપી રાત્રિને વખતે પુદ્ગલિક સુખને માટે ગૃહસ્થ સ્ત્રી પુરૂષો કેવા અપવિત્ર બને છે. વિષય રૂપ વિષ કુંડમાં મગ્ન થનારા દંપતી પ્રત્યક્ષ નરક જેવા રાત્રિના મહાપાપ રૂપ પંકથી લિપ્ત થાય છે. કામાંધ કામી અને કામિનીઓ ને મહા પાપની ઉદીરણાનું કારણ રાત્રિજ છે. તેવી મલીન રાત્રિમાંથી શય્યા છોડી પુણલેની બાહ્ય પવિત્રતા કર્યા વગર ઉપરથી શૃંગાર ધારણ કરી જિના લય જેવા પરમ પવિત્ર સ્થાનમાં પ્રવેશ કરે એ કેટલી આશાતના છે?
સદ્ગુણ શ્રાવિકાઓ, તમારે આ વાત ઊપરથી પૂરતું ધ્યાન આપવાનું છે. તમારા ગૃહરથે ધર્મની કેટલીએક બાહ્ય ક્રિયાઓ આશ્રવની કારણ રૂપ છે. તમારે બાહ્ય અને અંતર શુદ્ધિ ખરેખરી રાખવાની છે. તમારા પુદ્ગલે ક્ષણે ક્ષણે અપવિત્રતાના પરમાણું ઓને પ્રાપ્ત કરે છે. તમારા ગૃહ મંડનમાં અને વધુ મંડનમાં અશુચિ પુત્રના પ્રવાહ છુટયા કરે છે. તમારા માર્ગમાં અશુચિના અનેક કંટક આડા છે. અવિરતિ ધર્મની છાયા તમારા ગૃહરાજય ઉપર પડે છે. વિરતિ ધર્મ તમારાથી દૂર છે. તમારા વિસ્તારવાળા ગૃહરાજ્યમાં સ્થાને સ્થાને પુગલની અપવિત્રતા થવાને અતિ સંભવ છે. તેમાં સ્ત્રી શરીર વિશેષપણે અપવિત્ર છે. તમે ભોગ્ય પદાર્થમાં ગણાઓ છો. તમારી કાયાને રાંધેલા અન્નના જેવી ઉપમા અપાય છે.

Page #15

ચિતામણી,
પ્રતિમાસે થતા આર્ત્તવદેખ તમારામાં કેટલી અપવિત્રતા છૅ તે સૂચવી આપે છે. તેથી હૈ બાલાએ, તમારે પવિત્ર રહેવાની વિશેષ જરૂર છે. તેમાં પણ શ્રી ભગવતના પવિત્ર મંદિરમાં પ્રવેશ કરવામાં તમારે સર્વોત્તમ પવિત્રતા રાખવાની ધણી આવશ્યક્તા છે, પ્રાઃકાળે શય્યાના બલિન સંસર્ગમાંથી જુદા પડી બરાબર સ્નાનાદે ઔચ કર્યા વગર તત્કાલ કેવલ મુખ ધાઇ નવીન શ્રૃંગાર ધરી જિન ચૈત્યમાં જવું તે આટી આશાતના છે, જે ભાવનાથી તમે ચૈત્ય પ્રવેશ કરી છે. તે ભાવનાના મહા ફળને બદલે તેમને આશાતનાનું મહા પાપ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રિય ભનિએ, તમે એમ માનતા ઢા કે અમે ઊત્તમ પોશાક તથા આભૂષણા ધરી પ્રભુ દર્શન કરવા જઇએ છીએ. પણ તે તમારા વિચાર તદન વિપરીત છે. બરાબર સ્નાનાદિરાચ થયા વગર કેવલ વસ્રાલ કારથી શરીરમાં પવિત્રતા આવતી નથી. નવ રગિત વસ્ત્રા તથા કેવલ અમૂલ્ય આભૂષણો ધારણ કરનાર પુરૂષ સ્નાન કર્યા વગર પ્રભુની પૂજાને કે તેમના ચૈત્યમાં પ્રવેશ કરવાને અધિકારી થઈ શકતા નથી. ચૈત્યમાં પ્રવેશ કરનાર કેવી રીતે નિયમે રાખવા જોઇએ છીએ તે બધા આપણા શાસ્ત્રમાં સવિસ્તર દશાગ્યાછે, માતાએ અને બેતે, હવેથી તમે આ વિષે પૂરતુ ધ્યાન આપો. કેટલાએક દેશમાં કે સેહેરમાં તેવી અપવિત્ર રૂઢિ પ્રબત્તી છે. તે રૂઢિનો તમારે સર્વથા ત્યાગ કરવા. તેવી રીતે વર્ત્તવાથી આત્માનુ અકલ્યાણ થાય છે એટલું જ નહીં પણ ઊલટી આપણા સર્વોત્તમ શાસનની હીલણા થાય છે. આવી કુરૂઢીને લઈ નિષ્પવી આપણું ઊપહાસ કરે છે. કેટલાએક અજ્ઞાનીઓ આપણા અહિં સાનય પવિત્ર ધર્મને મલીન ધર્મ કહી વગેાવે છે. સ્થાને સ્થાને શ્રી
રચન

Page #16

આત્માન પ્રકાશ
વીરપ્રભુના સર્વ શિરોમણી શાસનને અવાઓ અને નિંદા ભરેલા વિશેષણ આપે છે.
સલુણ બ્રાવિકાઓ, છેવટે મારે એટલું જ કહેવાનું કે, તમે તમારા સર્વ સદાચારને સંભાળી ધર્મ ક્રિયામાં પ્રવૃત્ત થજે. માસિક રજે દોષના, શરીર સંરકારના, પાકશાળાની પવિત્રતાના અને ભોજન કરવાના સર્વ શિષ્ટાચાર તમે સુધારીને જતનાથી પ્રવર્તવજો. તમને આજ્ઞા કરવાનો અમારો ધર્મ નથી તથાપિ અમારે બીતા બીતા કહેવું પડે છે કે, તમારે ગુહાવાસ નિર્દોષ થાય તેમ યતનાથી પ્રવૃત્તિ કરે.
પ્રિય બેનો, આજે અમારું છેલ્લું ઉપદેશ વ્યાખ્યાન છે. મારા પૂજ્ય ગુરૂજીની ઇચ્છા અહિંથી વિહાર કરવાને થઈ છે. અમારી અહિં રહેવાની મર્યાદા હવે સંપૂર્ણ થવા આવી છે.
આ પ્રમાણે કહી સાધ્વી શ્રી વિદ્યાથીએ પિતાનું ઉપદેશ ભાષણ સમાપ્ત કર્યું. સાધવી વિદ્યાર્થીને થોડા દિવસમાં વિહાર થવાની વાર્તા સાંભળી રાજનગરની શ્રદ્ધાળુ શ્રાવિકાઓના ચિત્ત ઉદાસ થઈ ગયા. આ મહા સતી વિદુષી સાધ્વીનો વિયેગ પાસે આવેલા જાણું રાજનગરની રમણીઓમાં મોટી ચર્ચા પ્રવૃત્તી અને વ્યાખ્યાન શાળામાંથી જ શેક ઝરત થયેલી કેટલીએક શ્યામાઓ શ્યામ મુખી થઈ સ્વગૃહ પ્રત્યે મંદ ગતિએ ચાલવા લાગી. અને કેટલીક અગ્રણી અબળાઓ સાધ્વીજીની આસ પાસ વિનંતિ કરવા વીંટાઇ વળી,
અપૂર્ણ.

Page #17

ગૃહસ્થાવાસમાં કેવલજ્ઞાની,
akk
ગૃહસ્યાવાસમાં કેવલજ્ઞાની.
૫૭
•Xy74
( અનુસંધાન ગતાંક પાને ૨૩૧ થી. )
કેવલી ભગવતને વાંઢવા નિમિત્તે નાગરિક જને અતિર્ષથી આવતા હવા. ભુવનમાં સુખવિલાસ ભોગવતી યક્ષણીને તે સમયે દુર્લભકુમારનું આયુષ્ય શેષ કેટલું હશે તે જાણવાની ચિંતા થત, અવધિ જ્ઞાન પ્રય઼ જતાં પેાતાના સ્વામિનું આયુષ્ય હવે બહુજ અલ્પ છે એમ જાણવામાં આવ્યું એમ જાણવામાં આવતાંજ મન અત્યંત ખેદાવૃત થયું. વિચાર કરતાં પાસેજ વનમાં કેવલી ભગવત સમસયા છે એમ જાણી, કેવલી ભગવત પાસે પોતાને ઉત્પન્ન થયેલા ખેદા પ્રતિક્રિયા મેલવવા તત્કાલ આવી. કેવલી ભગવંતને વાંઢી, નમસ્કાર કરી, બે હુસ્ત જોડી વિનય સહિત ભક્તિ પૂર્વક પ્રશ્ન પુછવા લાગી.
હું ભગવત કાઇ જીવનું આયુષ્ય અલ્પ ઢાય તેનું કાઈપણ પ્રકારે આયુષ્ય વૃદ્ધિ પામે ?
ત્રણ જગતના યથાર્થ સ્વરૂપના વેત્તા એવા કેવલી ભગવંત તે યક્ષણીને કહેતા હવા કે હે દેવી ! સામાન્ય દેવ યા મનુષ્ય તે શુ પણ અતિ મહાžક રાજા, પ્રતિવાસુદેવ, વાસુદેવ, બલદેવ, ચક્રવર્તી, ઈંદ્ર, ગણધર, કે તીર્થંકર સુધાંત પણ આયુષ્યને વધારવાને સમર્થ નથી. અષ્ટકર્મમાં સાતકર્મની ન્યૂનાધિકતા કરવાને પ્રાણી સમર્થ થઈ શકે છે પરંતુ આયુષ્ય કર્મના પરમાણુ એની તે ભત્રમાં વૃદ્ધિ કરવાને કોઇપણ સમર્થ નથી. સિદ્ધાંતમાં કહ્યું છે કે, જે મેરૂ પર્વતના દડ કરી, જંબુ દ્વીપને છત્રાકારે કરવાને સમર્થ હોય એવો અતિ બલવાન

Page #18

રિપ૮
આત્માનેદ પ્રકાશ, ' Ö Äebsite-seks-dsdsdsukses-vs હાઇ દેવતા પણ પિતાના આયુષ્યની ક્ષીણતા જયારે દેખે છે ત્યારે અને ત્યંત ખેદ કરે છે, અર્થાત્ એવો દેવ પણ આયુષ્ય વધારવાને સમર્થ નથી..
અન્ય શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે આયુષ્ય વધારી શકે તેવી કોઈ પણ વિદ્યા નથી, મંત્ર નથી, તંત્ર નથી, ઔષધ નથી, પ્રયોગ નથી કે કઈ પણ ઉપાય નથી. વહાલા માતા પિતા કે બંધ, અતિ સ્નેહ વતી સ્ત્રી કે પુત્ર પુત્રીઓ આશીર્વાદથી કે આરાધનથી મરતાં મનુધ્યનું આયુષ્ય વધારવાને સમર્થ નથી. એવું છતાં જે શાસ્ત્રમાં એમ કર્યું હોય કે કુલદેવતાના આરાધનથી કે મંત્રના જાપથી વા શ્વાસોશ્વાસના રેધપૂર્વક ગાદિ પ્રયોગથી આયુષ્યની વૃદ્ધિ થાય છે એવું શાસ્ત્ર મિથ્યા શાસ્ત્ર છે, એવું બેલનારા અસમંજસ વાદી છે. 1 કેવલી ભગવંતના એવા વચન શ્રવણ કરીને, યક્ષણ પિતાના ચિત્તમાં અતિ વિષવાદ પામી. પિતાને અત્યંત અશાતા થતાં ત્યાંથી ઊઠીને પોતાના ભુવનમાં આવી. જાણે તેનું કેઇએ સર્વસ્વ લૂંટી લીધું હોય તે તેને પરિતાપ થવા લાગ્યો. તેણીને અત્યંત આર્તધ્યાન કરતી દેખીને, દુર્લભ કુમાર તેના સન્મુખ જેવા લાગે અને અતિ કેમલ વચનથી પુછવા લાગ્યો.
હે દેવાણુ પ્રિયા આજ તમારૂં મુખ જોતાં તે અત્યંત જ્ઞાન કેમ લાગે છે તમારા ચિત્તમાં અતિ ખેદ થતો હોય એમ તમારૂં મુખાવકન સ્પષ્ટ રીતે જણાવી આપે છે. આવા આનંદના સમયમાં આવું આધ્યાન કરવાનો શો હેતુ છે ? શું કઈથી પરાભવ પામ્યા છે વા કાંઇ અનિષ્ટ ઉત્પન્ન થયેલું વા થતું જાણવામાં આવ્યું

Page #19

ગૃહસ્થાવાસમાં કેવલજ્ઞાની,
ܝܫܚܬܝܺܬ݁ܰܟ݁ܠܰܐܐܫܽܢܫܺܬ݁ܝܫܺܬ݁ܺܚܢܩܺܚܫܺܫܫܽܫܢܫܶܝܺܫܺܝܬ݁ܚܥܺܢܐܢܐܺܢܫܰܫܺܫܺܪܝܫܳܫ
છે ? અથવા શું કેઈએ તમારી આજ્ઞાને ભંગ કર્યો છે? મારે તે કાંઈ અપરાધ તમારી પ્રત્યેને થે હોય એમ જાણવામાં આવ્યું નથી કે? જે કાંઈ ખેદનું કારણ ઉત્પન્ન થયું હોય તે વિદિત કરે. તમારા ખેદની શાંતિ થયે જ મારા ચિત્તની શાંતિ થશે. - કુમારે વારંવાર અત્યંત આગ્રહથી પુછતાં છતાં દેવીએ કાંઈ પણ વાત તેની પાસે પ્રગટ કરી નહીં. કુમારને અવિશ્વાસ ઉત્પર થતાં તે પણ મનમાં ખેદ પામવા લાગે અને બહુજ હઠ કરી દે વીને કહેવા લાગ્યો કે જે તમે મારી પાસે સર્વ વૃત્તાંત પ્રગટ નહીં કરે તે હવેથી. મારે અન્નદકને પ્રતિબંધ છે. કુમારના અતિ હઠના કારણથી દેવીએ સર્વે વૃત્તાંત કુમારને કહયે અને આખ કહ્યું કે હે નાથ ! આ દુઃખનું શલ્ય મારા અંતઃકરણમાં એક પેસી ગયું છે કે હવે મને કાંઈ પણ ચેન પડતું નથી અને મારે આ અશાતા કોઈ પણ રીતે નાશ પામે એ મને કાંઈ પણ ઊપા સૂઝતો નથી. મારા કર્મની પ્રતિકૂળતાએ અને આપનું આયુ હવે અ૯પ હોવાથી આપને મને વિરહ થવાથી જે વિરહાગ્નિદુઃખ મને પ્રગટ થશે તે શમાવવાને કોઈ પણ સાધન હોય એ મને લાગતું નથી.
રાજકુમાર, ચક્ષણના આવા દુઃખમય ઊદ્યારે જોઈને ત જાણીને કહેવા લાગ્યું કે હે દેવી! આ વાતને હૃદય મળે કોઈ ૫ પ્રકારે ખેદ કરો તે તમારા જેવી સમજણ વાલીને ઉચીત ના કમલના પગ ઉપર પડેલું જલનું બિંદુ તે પત્રની અણી ઉપર ૨ વતાં ત્યાં સ્થિરતા કેટલીવાર કરી શકે અર્થાત્ તે બિંદુ જેમ પવ દિકના કારણથી તત્કાલ ખરી પડે છે તેમ મનુષ્યનું જીવિતવ્ય '

Page #20

આત્માનંદ પ્રકાશ,
અરિથર હેવાથી આયુષ્યના ક્ષયે તત્કાલ વિનાશ પામે છે. તેથી તે દેવી! જે તમને મારા ઉપર અત્યંત સ્નેહ હોય, મારૂં હિત કરવાની તમારા ચિત્તમાં કાંઈપણ લાગણી હોય તે તે કેવલી ભગવંત પાસે મને લઈ જાઓ. મારા અંતઃકરણમાં તમે કહેલું વૃત્તાંત સાંભલી મારૂ આત્મહિત કરવાને અને આ જન્મ સફલ કરવાનો વિચાર ફેછે. અલ્પકાલમાં હવે મારું મૃત્યું થશે એવું જાણી મને લેશમાત્ર ખેદ થતું નથી. હવે તે મને તે કેવલી ભગવંતના દર્શન કર વાને મનોરથ થયેલ છે. તેથી તે મારે મનોરથ પૂર્ણ કરાવવા સારૂ તમે સત્વરે મને તે સ્થળે લઈ જાઓ. દેવી તત્કાલ કુમારને કેવલી ભગવંતની પાસે લાવતી હતી કેવલી ભગવંતને વંદના કરી કુમાર યથાયોગ્ય સ્થાનકે ધર્મ શ્રવણ કરવાને બેઠે. સાધુ અને સાધવી થયેલા તે કુમારના માત પિતાએ કુમારને દેખી, આ પિતાને પુત્ર છે એમ કુમારનું મુખ નિરખી ખાત્રી થવાથી અત્યંત રૂદન કરવા લાગ્યા. કેવલી ભગવંતે તત્કાલ કુમારને બેલાવી કહ્યું કે તમારા વિરહથી તમારા માતા પિતાએ ચારિત્ર ગ્રહણ કરેલું છે અને તેઓ આજ પર્ષદામાં સાધુ અને સાધવી થઈ બેઠેલા છે. તીવ્ર રાગના બંધનથી દીર્ધકાલે એકાએક તમારૂં આગમન થવાથી તમારું મુખ જોતાં જ તેમની ચક્ષુમાં આસું આવ્યા છે તેથી આ નજીક બેઠેલા તમારા માતા પિતાને તેમની પાસે જઈ વંદના કરી શાંતિ ઉપજો. કુમારે પૂછયું કે હે ભગવંત મારા માતા પિતાને મારા વિરહે ચારિત્ર લેવાની કેમ અભિલાષા થઈ? ભગવતે પૂર્વને સર્વ વૃત્તાંત કુમારને કહ્યું તે સાંભલી મયૂર જેમ જલધરને ગર્જના કરતા સાંભળી હર્ષ પામે, ચકાર જેમ ચંદ્રમાને દેખી

Page #21

ગૃહસ્થાવાસમાં કેવલજ્ઞાની. & tec.cds,todak, હર્ષ પામે, ચક જેમ સૂર્ય દેખી હર્ષ પામે, વાછડે જેમ ગાયને દેખી હર્ષ પામે, રાજહંસ જેમ માનસરોવર દેખી હર્ષ પામે, તેમ કુમાર પિતાના માતા પિતાને દેખી અતિ હર્ષ તથા સંતોષ પામે. તેના મરાય વિકવર થયા. તત્કાળ માત પિતાને કઠે વળગી પડ; અને માતા પિતાને પિતાના વિરહથી અત્યંત દુઃખ માં મરણ થતાં જ પિતે પણ રૂદન કરવા લાગે. યક્ષણીએ કુમારનું આવું સ્વરૂપ દેખી મિષ્ટ વચનોથી રૂદન કરતો નિવાર્યા અને પિતાના વસ્ત્રના છેડાથી કુમારના સજળ નયનને લેહ્યા.
અહે મેહ વિલાસને ત્યાગ અતિ દુષ્કર છે. જ્ઞાનીના જ્ઞાનને તેમજ ચારિત્રીયાના ચારિત્રને પણ પ્રચંડ આવરણ લાવી મુકે છે. - ચક્ષણીએ કુમારને તેના માતા પિતા પાસેથી લઈ જઈ કેવલી ભગવંત પાસે બેસાડ. કેવલી ભગવંત તે સર્વને ઉપકારને અર્થ દેશનામૃત વરસાવવા લાગ્યા.
હે ભવ્ય પ્રાણુઓ જે ભવ્ય જીવ મનુષ્ય ભવ સંપાદન કરી, મધ, વિષય, કષાય, નિદ્રા કે વિકથામાં પિતાને કાળ નિર્ગમન કરશે તે હસ્તમાં પ્રાપ્ત થએલું ચિંતામણું રત્ન સમુદ્રના મધ્યમાં ફેંકી દેવા જેવું કામ કરશે. તે ઉપર દ્રષ્ટાંત કહું છું તે એક ચિત્તે શ્રવણ કરશો.
એક સુંદર વિશાળ નગરમાં રત્ન પરિક્ષામાં નિપુણ એક વણિક વસતે હતો. પુરૂષની બહેતર કલામાં તે પારંગત થયે હતે રત્ન પરિક્ષામાં તો તે અદ્વિતીય કુશળ હતે.ગુરૂપાસેંરત્ન પરિક્ષાના ગ્રંથોનું અધ્યયન કરી સંપૂર્ણ નિપુણતા સંપાદન કરી હતી, ૧ ગંધક રત્ન

Page #22

૨૬૨
આમાનંદ પ્રકાશ, dissuuZM
id ૨ કર્કતન રત્ન 3 મરકત રત્ન ૪ ગમેદ રત્ન ૫ ઇંદ્રનીલમણિ રતન ૬ જલકાંત રત્ન ૭ સૂર્યકાન્ત રત્ન ૮ મારગલ રત્ન ૯ અંક રત્ન ૧૦ સ્ફટિક રત્ન, ઈત્યાદિ અનેક જાતિના રત્નના લક્ષણ, ગુણ, વર્ણ, નામ ગોત્ર આદિ સર્વ પ્રકારનો બોધ તેણે પ્રાપ્ત કર્યો હતો.
એકદા તે રત્ન પરિક્ષકને એવું ચિંતવન થયું કે બીજા સર્વ પ્રકારના રત્નની પ્રાપ્તિ ચિંતામણિ રત્નની પ્રાપ્તિ થયા વિના સર ભૂત નથી. એક ચિંતામણિ રત્નજ જો પ્રાપ્ત થાય તે તેના બળથી ચિંતવન કરેલી સર્વ પ્રકારની અર્થ સંપદા સહજમાત્રમાં સંપાદન કરવાને શક્તિવાન થઈ શકીએ. ત્યારબાદ તે રત્ન પરિક્ષકે એવો સંકલ્પ થવાથી ચિંતામણિ રત્ન પામવાને અર્થે સમુદ્રમાં અનેક સ્થલે જ્યાં જ્યાં રતનની ખાડીઓ હતી તે દાવવા માંડી પણ કઈ સ્થલેથી ચિંતામણિ રત્ન પ્રાપ્ત થયું નહીં. પછી મેટી નદીઓના સ્થળે જયાં જયાં રત્નોની ભાળ લાગતી હતી ત્યાં ત્યાં તપાસ કરી. નદીઓના કાંકરા વિવિધ રીતના ઊઘમથી તપાસ્યા અને અનેક ઉપાય કર્યો પરંતુ કેઈપણ સ્થાનકેથી ચિંતામણિ રત્ન દ્રષ્ટિએ પડ્યું નહી. અતિપ્રયાસ કર્યો છતાં ચિંતવેલું રત્ન પ્રાપ્ત નહીં થવાથી મનમાં બહુજ પશ્ચાતાપ કરવા લાગ્યા. એવામાં કોઈ પરદેશી પુરૂષને તેને મેળાપ થયે. પરદેશી પુરૂષે તેનું દુઃખ જાણી કહ્યું કે જો ચિંતામણિ રત્ન સંપાદન કરવાની અભિલાષા હેય મોટા વહાણમાં બેસી રત્ન દીપે જાઓ. ત્યાં આશાપુરી નામની દેવી છે તેનું આરાધન કરે. તે સંતુષ્ટ થશે એટલે ચિંતામણી રત્ન તમને આપશે. પરદેશીએ કહેલી વાત ઊપર શ્રદ્ધા બેસવાથી તે ઝવેરી વણિક મોટા વહાણમાં બેસી રત્ન દીપે પહોંચ્યો. ત્યાં આશાપુરી દેવીને દ્વારે જઈ તેને

Page #23

શ્રી વિમલચંદ્રસુરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા. ર૬૩ Udhas નમસ્કાર કરી તેની સન્મુખ બેસી એકવીશ ઊપવાસની મહા કષ્ટકારી તપશ્ચર્યા પૂર્વક દેવીનું આરાધન કરવાનું કામ શરૂ કર્યું. તેનું મહા ચમત્કારિક તપ દેખી દેવી પ્રત્યક્ષ થઈ અને તેના ઉપર તુષ્ટમાન થઈ કહેવા લાગી.
અપૂ.
com શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા.
(ગત અંક ૮ માંના પૃષ્ટ ર૧૨ થી ચાલું.) એક સમયે શ્રી વિમલચંદ્ર સૂરિ પ્રાતઃકાલનું પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી પિતાના શિષ્ય પરિવારના પ્રશ્નો જાણવાની ઈચછાએ આનંદ મગ્ન થતા હતાં. તે સમયે તેમના વિનીત શિખે એકત્ર થઈ કઈ નવીન પ્રશ્ન પુછવા ચિંતવન કરવા લાગ્યા કે, આજે ગુરૂમહારાજને આપણે ઉત્તમ પ્રશ્ન પુછી આપણા ચારિત્ર ધારી આત્માને કૃતાર્થ કરે. તેવામાં એક વિરાગી મુનિ બોલી ઊઠયા–ધર્મ બંધુઓ, આજે આપણે એ પ્રશ્ન કરીએ કે, આ ભયંકર સંસારમાં પ્રાણીને ખરેખ ભય કોને છે. જેના ભયથી કંપિત થતા પ્રાણીઓ ધર્મ સા ધન કરવામાં તત્પર થાય. માટે આપણે તે પ્રશ્ન કરવાની જરૂર છે,
સર્વ શિષ્યોના પરિવાર વચ્ચે એક વૃદ્ધ મુનિ બોલી ઊઠયાભદ્ર, જે આપ સર્વેની ઈચ્છા હોય હું મારા અનુભવ વિષે એક પ્રશ્ન કરવા ઈચ્છા રાખું છું. થોડા વર્ષ પહેલા ગૃહાવાસમાં મને કેઈ નેત્ર રોગ થવાથી અંધ પણું પ્રાપ્ત થયું હતું. પાંચ વર્ષ ની મારા તેનું તેજ તદન અરત થઈ ગયું હતું. તે સમયે મને અંધાપાને લીધે જે કષ્ટ પડયા છે, તેનું વર્ણન કરતાં મને પારી

Page #24
આમાનંદ પ્રકાશ, છુટે છે. મારા પુણ્યયોગે કોઈ ચમત્કારી ઉપચાર મળવાથી હું પાછો નેત્ર રેગથી મુક્ત થશે અને તે પછી દીક્ષા લઈ ગુરૂમહારાજની કૃપાથી અત્યારે આનંદમાં છું. તથાપિ મને જ્યારે મારી અંધાવસ્થા વારંવાર યાદ આવે છે, ત્યારે એવા વિચાર થાય છે કે જગતમાં દુઃખીયામાં દુઃખી પુરૂષ અંધ છે તેના જે કોઈ પુરૂષ દુઃખી નથી માટે આજે તે વિષે ગુરૂને પ્રશ્ન કરવાની ઈચ્છા છે. તેમાં આપ સર્વ મંડળ સંમત થશો. તેવામાં એક યુવાન મુનિએ નમ્રતાથી જણાવ્યું કે, શાસ્ત્રમાં અને લેકમાં ઘણું પ્રકારના શૂરવીરે કહેલા છે. કેટલાએક તે રણભૂમિમાં અગ્ર ભાગ લેનારને, કઈ દાતારને, કઈ સભાજિત પંડિતને, કોઈ સંસાર છોડનારને, કોઈ ધર્મમાં પરાક્રમ કરનારને અને કોઈ કીર્તિ વધારનારને એમ જુદી જુદી રીતે શૂરવીર કહે છે પણ ખરેખરે શૂરવીર કેણ? તે વિષે ગુરૂમહારાજને પ્રશ્ન કરવાની મારી ઈચ્છા છે તે આપ સર્વે તેમાં સંમતિ આપશે. આ પ્રમાણે ત્રણ પ્રશ્ન કરવાનો નિશ્ચય કરી બધા શિષ્ય ગુરૂમહારાજની સમક્ષ આવ્યા અને વિનયથી અંજલિ જેડી બોલ્યા " મા દ્રાર " “આ જગતમાં કેનાથી ભય છે?” આ પ્રશ્ન સાંભળતાં જ સૂરિ શ્રી બેલી ઊઠયા–“રાત” આ જગતમાં મૃત્યુને ભય છે. અપૂર્ણ. For Private And Personal Use Only