________________
કૃષ્ણ વર્ણના કાકીલ જેવા
યુક્ત જેની જંધાઓ છે, તથા જેના નયનેાના ખૂણા લાલ છે અને મધ્ય ભાગ સફેદ અને છે, ઉંચી પ્રશસ્ત નાસિકાવાળી તથા મધુર કંઠવાળી અત્યંત સૌ શાળી એ કન્યાને જોઇને મદન વશ થયેયે તેને પિતા તેના સ્વરૂપ ઉપર આસક્ત બનીને કામોત્તેજક બની ગયા અને વિચારવા લાગ્યા કે આવું અમૂલ્ય રત્નો હું ન ભાગવુ' તા મારા જન્મ અને જીવન બન્ને વ્યર્થ છે. પછી લાંખે। વિચાર કરીને નાગરિક વગ માંથી પ્રતિષ્ઠિત પુરુષોને ખેલાવીને તેમના પૂર્ણ સત્કાર કર્યાં અને તેને યોગ્ય આસને આપી, મેસાડીને તેને રાજાએ પૂછ્યું કે
ભારાપુરમાં અર્થાત્ મારા અંતઃપુરમાં જે રત્ન પ્રાપ્ત થાય તેને માલિક એટલે તેને ભાગવનાર કાણું થાય ?
સૌ જન ખેલ્યા કે આપ ખુદ.'
બસ, મારે એટલું જ પૂછવાનું હતું. તમે ખેાલ્યા તે મારે પ્રમાણુ છે. પછી આવેલા ગૃહસ્થાને માનભર વિદાય આપીને રાજા મૃગાવતીને ખેલાવી પેાતાના ખેાળામાં બેસાડીને કહે છે કે, “પ્રિયે ! બાળમૃગ જેવા ચંચળ નયાવાળી ! તું મનેજો અને મારી ભાર્યાં તું થા, અને પટરાણી પદ્મા આજે જ તું સ્વીકાર કર! '”
આ પ્રમાણે રાજાની માગણીને અન્યાયી ગણતી પુત્રી રાજાને કહે છે કે, તમારી જેવા જ્ઞાની અને ન્યાયી રાજા શું વધે છે ?
રાજા કહે છે ‘પુત્રી ! હું. મને જે કુદરતી પ્રેરણા થ છે એ જ ખેાલુ છું, મારી ઇચ્છા તું પૂર્ણ કરવા માટે જ જન્મી છે. તે મહાપ ંડિત હરિત્રુના મત સાંભળ્યો છે ? પાપ અથવા પુણ્યનું ફળ ભવાન્તરમાં અનુભવે એ શરીરથી ભિન્ન કૈાઈ આત્મા જ નથી, માટે એવા કાઇ પાપના ડરથી ડરીને તને મળતી વિપુલ લક્ષ્મીની અવજ્ઞા ન કર. તું મારી પ્રાણપ્રિયા અન, તેા તારૂં તે મારૂં જીવન સફળ થઇ જશે. મૃગાવતી તેમ કરવા સ્મિત દ્વારા
ખુશી બતાવે છે,
• કલ્યાણ : ફેબ્રુઆરી : ૧૯૫૯ : ૮૦૭ : અને પિતાને પતિ તરીકે સ્વીકાર કરે છે.
એકવાર સુખશયનમાં સૂતેલી મૃગાવતીને સાત મહા સ્વપ્ના આવ્યા અને પાતે જાગી ગઈ, તેણે એ સ્વપ્ન પ્રજાપતિને જણાવ્યાં, તેણે ધણાં જ આનંદ સાથે કહ્યું.
પ્રિયે ! તેં જે પ્રકારનાં સ્વપ્નાં જોયાં છે, તે ઉપરથી તારા પુત્ર ભરતા સ્વામી થશે.’
મહાશુક્ર કલ્પના અધિપતિના સામાનિક દૈવ સત્તર સાગરોપમ સુધી સુર સુખ અનુભવીને, ચ્યુત થઇને મૃગાવતીની કુક્ષીમાં આવ્યા. પછી પૂરે હાડે પૂર્ણ ભાગ્ય રેખાએથી અંકિત એવા તે પુત્રરત્નને તેણે જન્મ આપ્યા અને તેનું ત્રિપુષ્ઠ એવુંયથાય નામ પાડવામાં આવ્યું.
શ્રીવસથી યુક્ત વક્ષ:સ્થળવાળા અને મેગરાના પુષ્પ જેવા ‘ધવલ દેહવાળા” અચલકુમાર શરદઋતુના ચંદ્ર જેવા ખીજો થયા તે અન્ને કુમારેશ લાલનપાલનથી ઉછરવા લાગ્યા.
હવે ચતુપુર ચક્રવાલ નગરમાં જ્વલનજટી નામે વિધાધર રાજા હતા. તેને સુપ્રભા નામે દેવી હતી, સૂર્યના જેવા તેજસ્વી તેમનેા અકીતિ નામે કુમાર હતા અને સ્વયં પ્રભા નામે પુત્રી હતી. તે કન્યા બહુ જ રૂપવતી હતી. રાજાએ પોતાના નૈમિત્તિક સંભિન્નસ્ત્રોતને એક વખત પુછ્યું કે
આ ! મારી પુત્રી આપવી ? અવગ્રીવ રાજાને વિદ્યાધરને ?”
સ્વયં પ્રભાકુમારીને કાને આપવી કે, ખીજા કોઇ
તેણે નિમિત્તના બળથી જોઇને કહ્યું, ‘રાજા ! એ અશ્વગ્રીવ અલ્પાયુ છે. આ કુમારી તેા વસુદેવની અગ્રમહિષી થશે. તે (વાસુદેવ) પ્રજાપતિ રાજાને ત્રિપૃષ્ઠ નામે પુત્ર છે કે જેની માતા મૃગાવતી છે. તે ત્રિપૃષ્ઠને એ કન્યા આપેા. મેં જ્ઞાન ચક્ષુથી તે જોયું છે.
રાજાએ કહ્યું કે, આપનુ કહેવું મારે પ્રમાણુ છે. હવે જેને વિધાધરા અને માનવે સદાય નમેલા હતા, એવા અશ્વગ્રીવે નૈમિત્તિકને પૂછ્યુ* કે