Kalyan 1956 05 Ank 03

SR No.: 539149
Original Sutra Author: N/A
Author: Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir
Publication Year: 1956
Total Pages: 52
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Kalyan, & India
File Size: 11 MB

Page 44

સાથેના સમ્બન્ધ ઉત્પન્ન થયે.
ક્ષણુસમ્બન્ધ આ પ્રમાણે
માત્રથી તે તેમાં ધ્રુવતા છે. ત્રિલક્ષણુપણું તેમાં વિચારવું. જો એમ ન વિચારાય તે તે તે ગુણે! ભાવરૂપ ન રહે, અભાવરૂપ થઈ જાય. કારણ કે ભાવરૂપતા ત્રિલક્ષણ પણાને અધીન છે. જેમાં એ લક્ષણપશુ નથી તે અભાવ છે, જેમ શશશૃંગ, ગગનકુસુમ, ક્રૂક્ષીર, વધાપુત્ર વગેરે.
આ પ્રમાણે જીવ અને પુદ્ગલને મુખ્યપણે સ્વપર્યાશ્રી તથા આકાશ, ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાયને મુખ્યપણે પરપર્યાયથી એકકાલે અનેક પ્રકારે ઉત્પત્તિ અને નાશ સંભવે છે. દ્રવ્યના જેટલા સ્વપર્યાયે અને પરપચચે છે તેટલા જ તેના ઉત્પત્તિ અને નાશ છે, જેટલા
ઉત્પત્તિ ને નાશ છે તેટલા જ તેના પ્રોબ્યસ્વરૂપો છે. સ્કુલ અપેક્ષાએ ધ્રૌવ્યસ્વરૂપ એક જ પ્રકારનુ છે એમ લાગે, છતાં સૂક્ષ્મવિચારણા કરતાં જે જે પૂર્વાપર સ્વ—પર પર્યાય છે તે સર્વને અનુગત આધારાંશ તેટલા જુદા જુદા થાય અને તેસ પ્રોબ્યસ્વરૂપે ગણાય.
આ વિચારને સ્પષ્ટ સમજાવતી સમ્મતિ ગાથા આ પ્રમાણે છે.
." एगसमयम्मि एगदवियस्स बहुआ वि हांति उपाया। કળાયસમાં નિશમાં ર્ફિ ૩ સળગે નિયમો
॥ રૈ-૪૬ ॥
[ એક સમયે એક દ્રષ્યના ઘણાયે ઉત્પાદ હાય છે. ઉત્પાદ જેટલા છે તેટલા નિગમે છે અને સ્થિતિ પ્રોબ્ય નિશ્ચયે ઉસથી છે ]
પર્યાયાર્થિક નયને અનુસારે ઉત્પાદ અને વ્યય સમજાય ત્યારે ઉત્પાદની વિશદ વિચારણા કરવી જરૂરી છે. એ વિચારણા પર્યાયાર્થિક નયને ખૂબ પોષણ કરનારી અને સૂક્ષ્મ રીતે
: કલ્યાણ : મે : ૧૯૫૬ : ૧૭ :
સમજાવનારી છે.
ઉત્પાદની વિચારણા આ પ્રમાણે છે. ઉત્પાદ એટલે ઉત્પન્ન થવુ. તેના બે મુખ્ય એ પ્રકાર છે. એક પ્રત્યેાગથી ઉત્પન્ન થનાર એ પ્રયાગજ ઉત્પાદ કહેવાય છે. અને ખીજે સ્વભાવથી ઉત્પન્ન થનાર. આ સ્વભાવ નિત ઉત્પાદને વીસસા-વિશ્વસા ઉત્પાદ કહેવામાં આવે છે. પ્રત્યેામજ ઉત્પાદ એ વ્યવહારને છે, એટલા માટે તે અવિશુદ્ધ કહેવાય છે. આ પ્રયાગજ ઉત્પાદનો નિર્ણય સમુયવાદે થાય છે અને પ્રયત્ના પૂર્ણાંક થતાં અવયવાના સગ્રેગેદ્વારા એ સિદ્ધ થાય છે.
અહિં સમ્મતિતર્કની ગાથા છે. ધાબે હૈં વિઘ્ના, બાળિા બુટ્ટીલલા ચેવ ।
तत्थ य पओ गजणिओ, समुदयवाओ अपरिसुद्धो ॥ ૨~૩૨ || ” [ ઉત્પાદ એ પ્રકારના છે, પ્રયાગજનિત અને બીજો વિશ્વસા. તેમાં પ્રયાગનિત તા સમુદયવાદના અને અપરિશુદ્ધ છે.
જે સહજ સ્વાભાવિકપણે થાય, જેમાં પ્રયત્ન કારણભૂત ન હોય તે ઉત્પાદ વિશ્વસા કહેવાય છે. વિશ્વસા ઉત્પાદના બે ભેદ છે, એક સમુદયજનિત અને ખીજે એકત્વિક, સમ્મતિમાં કહ્યુ` છે કે
66
साहाविओ व समुदयकओ व एगत्तिओत्थ जाहि "" || 3–૩૩ ॥
[ સ્વાભાવિક પણ સમુયકૃત અને અંકત્રિક થાય છે ? તે એ ભેદમાં વાદળ વગેરેના થતાં અચિત્તષ્કન્ધા એ સમુયજનિત વિશ્વસા પ્રયાગ છે. બળી સચિત્ત, મિશ્ર, શરીર, વ વગેરેના નિર્ધાર ઉપર પ્રમાણે વિચારવા.