Page Text
________________
ન છે
થરા
ભારત ભાગ્યવિધાતા-કે ? —- પણ ઈશ્વર કેવલ ભારતના જ ભાગ્ય વિધાતા
નથી. ઈશ્વર તે સમસ્ત જગતને, અરે ! ત્રિલોકને, જનગણમન અધિનાયક જય હે, ભારત ભાગ્યવિધાતા !' એ પંક્તિથી શરૂ થતું કવિવર રવીન્દ્રનાથ
૧૪ બ્રહ્માંડોને ભાગ્યવિધાતા છે. ઈશ્વરને માત્ર
ભારત ભાગ્યવિધાતા” કહીને સંબોધન કરવું એ તે ટાગોરનું એક બંગાલી ગીત આપણું રાષ્ટ્રગીત બન્યું
તેની શક્તિની મર્યાદા બાંધવા જેવું થાય. રવીન્દ્રનાથ છે. આપણું રાષ્ટ્રભાષા તે હિંદી કરી છે, એટલે
જેવો મહાન કવિ ઇશ્વરને એ રીતે સંબોધન ન કરે. ખરી રીતે આપણું રાષ્ટ્રગીત પણ રાષ્ટ્રભાષામાં
સિામાન્ય માનવીઓ પણ જ્યારે ઈશ્વરની પ્રાર્થના રચાયેલું હોવું જોઈએ. છતાં એ વાત આપણે જતી
કરે છે ત્યારે તેને સકલ સૃષ્ટિના સ્વામી અને સર્વ કરીએ. ૩૬ કરોડની વસ્તીવાળા આ દેશમાં ૧૫ કરોડ જેટલા માણસો હિંદી ભાષાભાષી છે, જેમાં
શક્તિમાન પ્રભુ તરીકે સંબોધન કરે છે, પછી કવિ અનેક પ્રખર વિદ્વાન અને મહાકવિઓ છે એમ કહે
એવી ભૂલ કેમ કરી શકે ? વાય છે, છતાં એ ભાષામાં આજ સુધી કોઈએ ત્યારે એ કાવ્યમાં સંબોધન કોને કરવામાં એવું કાવ્ય રચ્યું નથી કે, જેને આપણે આપણું આવ્યું છે ? રાષ્ટ્રગીત બનાવી શકીએ. આ હકીત હિંદી ભાષાનું અનુમાને ભલે ગમે તેટલા થાય, પણ સત્ય હકીકત દારિદ્રય સૂચવે છે કે, રાષ્ટ્રગીત પસંદ કરનારાઓને એ છે કે, એ સંબંધન બ્રિટીશ બાદશાહ અને પ્રમાદ સૂચવે છે એ તે ઈશ્વર જાણે પણ ઘણા ભારતના શહેનશાહ મરહુમ જ્યોર્જ પાંચમાને કરમાણસને વિમાસણ કરાવે તેવો એક પન એ છે કે, વામાં આવેલું છે. કવિ રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે આ કાવ્યમાં જેને “ભારત- કવિએ આ કાવ્ય સને ૧૯૧૧માં જ્યારે સમ્રાટ ભાગ્યવિધાતા” (ભારતના ભાગ્ય-નસીબને ઘડનાર) પાંચમ જ્યોર્જને દિલ્હીમાં રાજ્યાભિષેક થયો તે કહીને સંબોધન કર્યું છે તે કોણ છે ? આજે જ્યારે પ્રસંગે તેને સંબોધન કરીને એ આખું કાવ્ય રચેલું. આપણે એ રાષ્ટ્રગીત ગાઈએ છીએ ત્યારે તેમાં કોને એ આજે પણ બહુ થોડા ભારતવાસીઓ જાણતા હશે, સંબોધન કરીએ છીએ ?
પણ જેઓ જાણતા હશે તેઓ જોઈ શકશે કે, તેની આ સવાલ કોઈને પૂછીશું તે પહેલે જવાબ પ્રત્યેક કડીમાં એ જ સર નીકળે છે. દાખલા તરીકે મળશે, “ઈશ્વર.” એ કાવ્યમાં આપણે ઈશ્વરપ્રાર્થના બીજી કડીમાં બે પંક્તિઓ છેઃ “હિંદુ, બૌદ્ધ, શીખ, કરીએ છીએ એવું આપણને કોઈ સમજાવશે. જૈન, પારસી, મુસલમાન, ખ્રિસ્તાની, પૂરબ પશ્ચિમ
- • આસે (આ) તવ સિંહાસન પાસે.” જેને અર્થ અને ચારિત્રની સાધના સાધી આત્મદર્શન, એવો થાય કે, દેશના વિવિધ ધર્મો પાળનારી તમામ આત્મજ્ઞાન અને આત્મલક્ષમીને મેળવી હું આજી- પ્રજા ચારે દિશામાંથી તારા સિંહાસન પાસે આવે છે. વન સાધુજીવન ગાળીશ, મોક્ષમાર્ગને પથે સિંહાસન કેવલ રાજાઓને જ હોય છે. મારી સાધના પૂરી કરીશ.
એ પછી પણ કોઇના મનમાં કદી શંકા રહી
જતી હોય તો તે એ કાવ્યની છેલી પંક્તિથી સર્વથા - (સ્થૂલભદ્ર આત્મસાધનાના પાવનકારી
નિર્દૂલ થાય છે. છેલ્લી પંક્તિ છે –“જય જય જય માગે મહાપ્રસ્થાન કરે છે.) *
હે જય રાજેશ્વર, ભારત ભાગ્યવિધાતા.” રાજેશ્વર " –સંપૂર્ણ એટલે રાજાઓને રાજા-શાહને શાહ-શહેનશાહ.
| SR No. | 539147 |
| Book Title | Kalyan 1956 03 Ank 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Somchand D Shah |
| Publisher | Kalyan Prakashan Mandir |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 62 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Kalyan, & India |
| File Size | 12 MB |