Page Text
________________
બાળકના વિકાસની અવસ્થાઓ.........શ્રી લીલચંદ ચુનીલાલ શાહ
નાના બાળકનું ઝીણવટથી અવલોકન કરીશું રાઓ તેમજ છોકરીઓનાં મન ખૂબજ નાજુક હોય તે પહેલીવાર સ્વાભાવિક રીતે એ ધ્યાનમાં આવે છે. આથી આ વયનાં બાળકોની શારીરિક તેમજ છે, કે વયની સાથે બાળકમાં શારીરિક તેમજ માન- માનસિક અવસ્થાને કરક ખ્યાલમાં લઈને શિક્ષક સિક ફેરફાર થતો હોય છે. બાળક જન્મે છે ત્યારથી તેમજ માબાપોએ તેમની વધુ કાળજી લેવી જોઈએ.
એ મોટું થાય છે ત્યાં સુધી સામાન્ય રીતે એના છઠે વર્ષે બાળકનું મગજ આકારમાં તથા વજવિકાસની ચાર અવસ્થામાં દેખાઈ આવે છે. નમાં લગભગ મોટા માણસના જેટલું જ હોય છે. (૧) શૈશવકાળ-જન્મથી પાંચ વર્ષ સુધી.
આ રીતે શરીર તેમજ મનને જે કાળ દરમિયાન
ખૂબ જ ઝડપી વિકાસ થતું હોય ત્યારે બન્નેને ખૂબ (૨) બાલ્યાવસ્થા-પાંચથી તેર વર્ષ સુધી.
નાજુક આધાત લાગે તે પણ તેમને મજજાતંતુ તે (૩) કૌમાર્યાવસ્થા-તેરથી અઢાર વર્ષ સુધી.
સહન કરી શકતા નથી અને કદાચ એની અસર (૪) યુવાવસ્થા-અઢાર વર્ષથી ઉપર.
બાળકને કાયમની રહી જાય છે. તેથી આપણે મોટાજન્મ પછી થોડો સમય બાળકને સૂઈ રહેવાનું એાએ બાળકને આધાત ન લાગે અથવા ક્ષોભ ન હોય છે, માટે તે વખતે તેના પગનો વિકાસ થતે થાય એની ખાસ કાળજી લેવી જોઈએ. આજ કારનથી, પણ એ સમય દરમિયાન એને મા ઉપર થી બાળક સાથે ખૂબ શાન્તિથી વર્તવું જોઈએ. આધાર રાખવાનું હોય છે. ધીરેધીરે જેમ એ પગના છ વર્ષ પછી મગજને વિકાસ અંદર અંદર થ ઉપયોગ કરતું જાય છે તેમ તેમ પગ લાંબા અને હોય છે. તેનો આકાર તથા વજન ખાસ વધતાં સીધા થતા જાય છે, અને હાડકાં પણ કઠણ થતાં નથી. બાર-ચૌદ વર્ષે મગજને ધણોખરે વિકાસ જાય છે. આ રીતે અવયના વિકાસ સાથે શરી- થઈ ગયેલો હોય છે. રની અંદરના તોમાં પણ ફેરફાર થાય છે. હદયને વિકાસ પણ શરૂઆતમાં ખૂબ ઝડપી
જન્મ સમયે બાળકની ઉચાઈ ૧૮ થી ૨૦ હોય છે. પાંચ વર્ષરમિયાન એ ચાર ગણું વધે છે. ઈચની હોય છે, અને વજન ૬ થી ૮ પાઉંડ હેય આ વર્ષે એના હૃદયને નકામી ખેંચ પડે નહિ છે. છ મહિને વજન ૧૪ થી ૧૬ પાઉંડ તથા ઉંચાઈ અથવા રોગઠારા હૃદય અશક્ત ન થાય એની ૨૩ થી ૨૫ ઈંચની થાય છે. પહેલે વર્ષે બાળક ખાસ કાળજી લેવી જોઈએ. આઠથી દસ વર્ષ સુધીમાં ત્રણ ગણું વધે છે. આગળ એકથી છ વર્ષના કાળ એમના સ્નાયુઓનો તથા ઈન્દ્રિયોને પણ ખૂબ દરમિયાન બાળકનું વજન લગભગ બે ગણું વધે છે. ઝડપી વિકાસ થતું હોય છે. એટલે એ વય દરમિઉંચાઈ લગભગ ૧૬ થી ૧૭ ઈચ વધે છે.
યાન બાળકને ખૂબ જોર-શ્રમ પડે એવા વ્યાયામ ન છ વર્ષે બાળકને વિકાસ ખૂબ ઝડપી જણાઈ કરાવે. આ વયમાં બાળકો જે રીતે બેસે, દોડે, આવે છે. છથી બાર વર્ષના ગાળા દરમિયાન વિકા- ચાલે. ઉભા રહે, અથવા સૂઈ રહે તેની અસર હાડસનું પ્રમાણ કંઈક ઓછું થઈ જાય છે, પછી બાર- કાના આકાર ઉપર કાયમની રહે છે, કારણ આ કાળ તેર વર્ષે તેના વિકાસની ગતિ ખૂબ ઝડપી હોય છે. દરમિયાન એમના હાડકાં ખૂબ નરમ તથા નાજુક તેમાં એની પ્રથમ ઉંચાઈ વધે છે, પછી શરીર ભરાય હોય છે. તેથી જ. આવે વખતે ખૂબ વાંકા વળીને છે. આ સમયે શરીર સહેજ અશક્ત હોય છે અને લાંબા સમય સુધી કામ કરવામાં આવે તે બાળકની ખાસ રોગને સામને કરવાની શકિત ઓછી હોવાથી પીઠનું કરોડરજજુ વાંકુ થઈ જાય છે, તેથી એના
વમાં માંદા પડવાને ખૂબ સંભવ હોય છે. શરીરને લક્ષમાં લઈને એને કામ સોંપવું જોઈએ. જેમ બાલ્યાવસ્થામાંથી કોમાર્યાવસ્થામાં જવાને કાળ છોક. એના શારીરિક તેમજ માનસિક વિકાસમાં મદદ કરવાની રઓ કરતાં છેકરીઓમાં સહેજ જલદી આવે છે. જરૂર છે, તેમ એના ખોરાક માટે પણ ખાસ કાળજી બાલ્યાવસ્થામાંથી કૌમાર્યાવસ્થામાં જવાને સમયે છોક લેવી જોઈએ. એને શારીરિક વિકાસ તેરથી ચૌદ
| SR No. | 539107 |
| Book Title | Kalyan 1952 11 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Somchand D Shah |
| Publisher | Kalyan Prakashan Mandir |
| Publication Year | 1952 |
| Total Pages | 56 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Kalyan, & India |
| File Size | 14 MB |