________________
જ્યારે દૂધને જેનારી બિલાડી ડાંગ જોઈ શકતી નથી આત્મધર્મ સમીક્ષા;
– શ્રી દર્શક - શ્રી કાનજીસ્વામીના “આત્મધર્મ' માસિકના જણાવે છે કે, “ આજ બેહજાર વર્ષ પછી, હું ચાલુ વર્ષના ચૈત્રી અંકમાં દિગંબર વિદ્વાનોની મહારાજજીને કુંદકુંદસ્વામીને મૂર્તિમંતરૂપે જોઈ ચરિષદને અહેવાલ પ્રગટ થયો છે. જે જોતાં એમ રહ્યો છું. અને મારી વારંવાર આ જ ભાવના છે લાગે છે કે, દિગંબર ધર્મના આ બધા પંડિતો કે, મહારાજને સાક્ષાત કુંદકંદના રૂપમાં હું દેખું, ખરેખર સોનગઢ આશ્રમના અતિથીગૃહની મહેમાન- [ આત્મધર્મ: વર્ષ ૪ : અંક ૬ : પૃષ્ઠ ૧૦૨ ] ગતનો શિકાર બની, ખુદ પોતાના દિગંબર ધર્મ-- સહ ! પંડિતજી વાહ ! હવે બાકી શું રહ્યું ? સંપ્રદાયની ભયંકર કુસેવા કરનારા બન્યા છે. જો કે જ્યારે મૂર્તિમાન કુંદકુંદસ્વામી આજે આ ભૂમિ પર એ વાત સાચી છે કે, “ભાઈને કોઈ દેનાર નહિ અને સદેહે પધાર્યા છે, તે હવે બીજે દૂર-દૂર શા સારૂ બાઈને; કોઈ લેનાર નહિ” એ ન્યાયે સબ સબકે અથડાઈ-કૂટાઈ રહ્યા છો? આ સોનગઢ આશ્રમમાં જ સ્વાર્થમાં રમી રહ્યા છે. એટલે આ પરદેશી દિગંબર શ્રી સ્વામીજીનાં ચરણોમાં ઝૂકી પડોને? પંડિતેને ગુજરાત-કાઠીયાવાડની અજાણી ભૂમિમાં પંડિતજીના આખાયે ભાષણનું અવલોકન કરતાં આમંત્રણ આપી એમની આગતા-સ્વાગતા કરી, આપણને સહેજે જણાઈ જાય છે કે, દિપરિષદના એમની સરભરા કરનાર કોઈ હતું નહિ, જ્યારે બીજી પ્રમુખ તરીકેની જવાબદારી ભૂલી, એએએ કાનજીબાજુ સેનગઢના આશ્રમની મુલાકાત લેનાર સ્વામીની ખુશામત કરવામાં પોતાના સંપ્રદાયની પણ અજાણ્યા ભોળા લોકો હતા, પણ આવા પંડિત મર્યાદાનો તેમજ શિસ્તને ભયંકર દ્રોહ કર્યો છે. આવે તો કાંઈક આશ્રમનો સમાજ પર વધુ પ્રભાવે વારૂ, કેલાસચંદ્રજીને આપણે પૂછીશું કે, શું કુંદકંદપડે આ લાલચથી આશ્રમના સંચાલકોને આ પરિ- સ્વામી અને કાનજી મહારાજ બન્ને વચ્ચે સમાનતા ષદને આમંત્રણ આપવામાં સ્વાર્થ વસ્યો હતો. છે ખરી ? એમના આચાર-વિચારો અને કાનજી- આના પરિણામરૂપે દિગંબર પંડિત જે લગા સ્વામીના આચાર-વિચારેમાં તમને એકતા જણાય ભગ ૩૨ ની સંખ્યામાં હતા, તે લેકે આજથી છે વારૂ? ભલા ! કાનજીસ્વામીની જેમ કુંદકુંદસ્વામી આશરે બે મહિના પર સોનગઢ મુકામે કાનજી- વ્યવહાર નિરપેક્ષ નિશ્ચયને માનતા કે પ્રરૂપતા સ્વામીના આશ્રમમાં ભેગા થયા હતા. તે બધા હતા કે? શું કુંદકુંદસ્વામી પરિગ્રહધારી હતા ? પંડિતનું નાનકડું સંમેલન ભરાયું હતું. જેમાં બે- આશ્રમ, બાગ, બંગલાઓ, વસાવી વર્ષોના વર્ષો સુધી ચાર પંડિતએ ભાષણે કર્યાં હતાં. તેમ જ કાનજી- જે રીતે કાનજીસ્વામી આજે એક સ્થાને મઠધારીની સ્વામી તથા તેઓના અંગત મંત્રી દેશી રામજીભાઈ જેમ પડયા-પાથર્યા રહે છે તેમ કુંદકુંદસ્વામી રહેતા , વગેરેએ પણ ચર્ચા–વ્યાખ્યાનો ઈત્યાદિમાં ભાગ લીધો હતા તેમ તમો તમારા દિગંબર શાસ્ત્રોની માન્યતા હતો. એમ જ આત્મધર્મ' માં પ્રગટ થયેલા અહે- મુજબ માનો છો કે? કાનજીસ્વામી આજે જે વાલ પરથી જાણી શકાય છે.
રહેણી-કહેણીમાં વર્તી રહ્યા છે એ સ્થિતિને દિગંબર આ વિકલ્પરિષદના પ્રમુખ પં. કૈલાસચંદ્ર શાસ્ત્રી ધર્મ સંપ્રદાયના નિગ્રન્થ, એલકે કે ક્ષુલ્લક જેવી હતા. જેઓ ભદૈની-બનારસની સ્યાદાદ મહાવિદ્યા- તમો તમારા શાસ્ત્રોની દષ્ટિયે સ્વીકારો છો? લયના અધ્યાપક છે. તેઓએ પોતાના ભાષણમાં શરીર પર મુલાયમ બારીક કપડાં, સફેદ બગકાનજીસ્વામીનાં વખાણ કરવામાં માજા મૂકી દીધી છે. લાની પાંખ જેવી કાશ્મીરી કાંબલ, હાથમાં સરબતી
અધ્યાત્મધામ-સોનગઢ ”ના સંચાલક તરીકે કાનજી- મલમલને ટુવાલ, પાલીશ કરેલ ચકચકિત કોચ સ્વામીને વખાણી, ખુદ કુંદકુંદસ્વામીની સમાન અને બાજુમાં મોરપીંછું. આ વેષ કે જેને કાનજીકક્ષાયે તેઓને આ પંડિતે મૂકી દીધા છે. તેઓ સ્વામીએ વર્તમાનમાં રાખ્યો છે, તે વધારીને તમે