________________
ક૯યાણ : - પુણ્યની આ એક કળા કઈ શિલ્પકારની જેમ ગૂઢ અને અણઉકેલ ઘડતર ઘડી રહી છે. વિદ્વત્તા, હુશિયારી કે જાતનાં ગર્વ કરતાં પુણ્યવાનની પુણ્યાઈ કઈ જુદી જ ભાત પાડી જાય છે.
ઓ માનવ ! સુકૃતની પ્રવૃત્તિને ભૂલ્યા તે આ પુણ્યાઈ તમારા ભાગ્યમાં નથી. એ રખે ભૂલતા !
પુરોહિત કપિલ, પાટલીપુત્ર શહેરની બહાર પિતાના પરિવારની સાથે રહેતા હતા. શહેરના પ્રવૃત્તિરત વાતાવરણથી ઉદાસીન કપિલને આ એકાન્ત સ્થાનમાં ગમી ગયું હતું. શાંત, પ્રકૃતિઓ અને ગ્રામ્ય ગણાતાં પુરેહિતના આવાસમાં અવાર–નવાર શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવના જૈન શ્રમણો પણ વસતિ માંગીને સ્થિરતા કરતા. ભદ્રિક પ્રકૃતિનો પુરોહિત પણ આવા મહાન પુરુષોની સેવા-ભક્તિ કરી પિતાને આતિથ્ય ધર્મ સારી રીતે બજાવતા.
એક વેળા આચાર્ય મહારાજ શ્રી ધર્મઘોષસૂરિ, પોતાના શિષ્યપરિવારની સાથે પુરોહિતના મકાનમાં રાત્રિવાસે રહ્યા. પુરોહિતે તેઓની સેવા-સુશ્રષા કરી જાતને કૃતકૃત્ય કરી. તે દિવસે આચાર્ય મહારાજની પાસે શ્રદ્ધાપૂર્વક એણે ધર્મનાં રહસ્ય જાણ્યાં. ધર્મનાં સત્ય તત્તની એને ત્યારથી એળખ થઈ. બ્રાહ્મણત્વ અને શ્રમણવ એક જ સુવર્ણ મુદ્રાની બે બાજુ છે એમ એને તે વેળાયે હમજાયું. - એણે જાણ્યું કે, “ ક્રોધ, માન, માયા કે લેભનાં બંધને–રાગ કે ઠેષ, મદ મત્સર, અહંભાવ અને મમતાના તિમીર પટળ; જયાં સુધી આત્માના સ્વરૂપને આવરી રહ્યાં છે-ગૂંગળાવી રહ્યાં છે ત્યાં સુધી આત્મતેજ-બ્રહ્મત્વ એ પ્રગટી શકતું નથી.” પુરોહિતને આ પ્રકારને સમ્યગુ બેધ, આચાર્ય મહારાજના સદુપદેશથી ત્યારે જ પ્રાપ્ત થયે.
સ્નાન-શૌચાદિનાં દઢ આગ્રહી પુરેહિતનું માનસ, અત્યારે દરેક પ્રકારના પૂર્વગ્રહથી મુક્ત બન્યું હતું. હવે એ માને થયો કે, “અહિંસા
