________________
ખંડ : ૪ :
શ્રમણભગવાન શ્રી મહાવીરદેવના નિર્વાણબાદ, ૬૦ વર્ષના ગાળે મગધના માલીક તરીકે નંદરાજ્ય–નંદવંશ મગધના પાયતખ્ત પાટલીપુત્ર પર પ્રસિદ્ધિને પામે.
પણ મહારાજા નંદને હજુ કેટલાએ સામન્ત, ખંડીઆ રાજાઓ, અને જૂના સત્તાધારી વર્ગો, પિતાને “સર્વસત્તાધીશ” તરીકે સ્વીકારવાને સાફ સાફ શબ્દોમાં નકારતા. એ લેકને એ પડકાર હત; “ગણિકાના પુત્ર અને હજામના વર્ણશંકર સંતાનને મગધના પવિત્ર સિંહાસનને અભડાવતે અમે કદિ નહિ જોઈ શકીએ”—આવા ઉદ્દામવૃત્તિના લેકોના બળવાને દબાવી દેવાનું ભગીરથ કાર્ય, મહારાજા નંદને માથે શરૂઆતના જ કાળમાં આમ અચાનક આવી પડ્યું.
નંદના ભાગ્ય-નંદની અચિન્ય પુણ્યાઇએ, નંદને માટે બધીજ અનુકૂળતાઓ ઘડી રાખેલી હતી. “ક્ષત્તિ guથાનિ પુરાદાતાનિ' એ શાસ્ત્રવચન સંસારના પારદ્રષ્ટા અનુભવીઓનું નવનીત છે. એ કદિ અકૂળ હેતું નથી. અગાધ સાગરમાં તેફાની વાયુની ઘૂમરીઓ લેતા ભયંકર કાળે કે કુંફાડા મારતાં જંગલી જાનવરોથી ભીષણ ગાઢા જંગલમાં કેવળ પૂર્વપુણ્ય જ રક્ષણ આપે છે.
નંદનું આત્મીય જન કેઈ ન હતું. પણ પૂર્વકાળનું કોઈ જમ્બર પુણ્ય તેની સહાયે હતું. જેના ઉદયને ભોગવવાને આ એને માટે સુઅવસર હતા. રાજસિંહાસન પર આરૂઢ થયેલા નંદરાજાને માલીક તરીકે, ઇન્કારનારાઓને નડે પિતાનો ચમત્કાર બતાવી દીધો. દેવતાઈ સહાયથી રાજસભાના ધારસ્થાનના ચોપદારની મૂતિઓએ મહારાજ નંદના આદેશને પામી, નંદનો વિરોધ કરનારાઓને સખ્ત હાથે શિક્ષા કરી. તે વેળા નંદની ધાક પાટલીપુત્રની મેર સહુ કોઈનાં હૃદયમાં બેસી ગઈ. માનવોની પુણ્ય કમાણી, દેવકના દેવને પણ સહાયે બેલાવી લાવે છે.
ત્યારથી નંદની હામે એક પણ શબ્દ ઉચ્ચારવાને કે મગધના સર્વસત્તાધીશનું અપમાન કરવાને કઇ સામર્થ્ય ધરાવતું ન હતું. ભલભલા પ્રતિસ્પર્ધી રાજાઓ પણ નંદની સત્તા આગળ નમી પડવામાં જ પોતાનું હિત સહમજી અવસર જાળવી લેતા.
