________________
ખંડ : ૧ :
આચાર ધર્મનું મહત્વ ઓછું નથી, પણ એટલી વાત તે જરૂર છે કે, પરિણામ ધર્મ વગરની આચાર ધર્મરૂપ ક્રિયા એ ચૈતન્ય વગરના કલેવર જેવી છે, એટલા જ માટે શાસ્ત્રકારોએ ફરમાવ્યું છે કે, શ્રદ્ધાપૂર્વકની દ્રવ્યાનુયેગની વિચારણાવાળો ચરણકરણની સાધનાથી રહિત હોય તે પણ ચતુર્થ ગુણસ્થાનકે છે જ્યારે શ્રદ્ધાવાળી દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણશૂન્ય ચરણકરણની સાધનાવાળે પ્રથમ ગુણસ્થાનકે છે. માટે જ જ્ઞાનસારમાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજા ફરમાવે છે કે, क्रियाहीनं च यशानं ज्ञानहीना च या क्रिया।
अनयोरन्तरं शेयं भानुखद्योतयोरिव ॥ ચરણકરણની સાધના વગરનું સમ્યફજ્ઞાન એ સૂર્યના જેવું છે, જ્યારે સમ્યકજ્ઞાન વગરની ચરણકરણની સાધના ખજવા જેવી છે. મતલબ કે, સમ્યફજ્ઞાની અને માત્ર ક્રિયાકાંડ કરનારામાં એટલું અંતર છે કે જેટલું અંતર સૂર્ય અને ખજવામાં છે.
આથી કેઈએ એમ પણ ન માની લેવું કે, “આપણે જ્ઞાન જ ભણ્યા કરશું, ક્રિયાની શી જરૂર છે ?” આવી માન્યતા એ મિથ્યાત્વરૂપી દેશમાંથી જન્મે છે અને મિદર્શન અને મિથ્યાજ્ઞાનને અધિક પુષ્ટ કરે છે. સાચે જ્ઞાની કે શુદ્ધ દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું કરનારો ચરણકરણની સાધના વગરને હોય તે બને પણ તેને ક્રિયા પ્રત્યે અરુચિ હોતી નથી પણ પૂર્ણરુચિ હોય છે. ક્રિયાશીલ આત્માને એ જુએ એટલે એનું મસ્તક નમી જાય છે, હાથ ભેગા થઈ જાય છે, છાતી અને કમ્મર વાંકા વળે છે અને હૈયું પુલકિત બને છે. ઉત્તમ એવા ક્રિયાશીલ આત્માની એ કદી ઠેકડી કરનારે ન હોય, એને કદિ ઉતારી પાડનારે પણ એ ને હોય, તેમજ એના પ્રત્યે કદિ પણ આદરબહુમાન વગરને પણ એ ન હેય. આથી સમ્યજ્ઞાની કદિ એમ તે ન જ બોલે કે “ચરણકરણની સાધનાની શી જરૂર છે?”
