________________
ખંડઃ ૧ઃ
અને પરિણામે આ બંને યોગની ઉત્કૃષ્ટ સાધનાથી ઘાતી કર્મોના નાશ થવાપૂર્વક આત્માને અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર અને અનંત વીર્યરૂપ અનંત ચતુષ્ટયની પ્રાપ્તિ પણ થાય છે. આ બંને યુગોમાં દ્રવ્યાનુયોગની સાધના એ અપેક્ષાએ પ્રધાનરૂપે છે જ્યારે ચરણકરણની સાધના એ અપેક્ષાએ ગૌણ રૂપે છે.
દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણા વગરની ચરણકરણની સાધના એ સારરૂપ નથી પણ અસાર છે. એનું તાત્પર્ય એ છે કે, સમ્યફજ્ઞાનપૂર્વકની ચારિત્રની આરાધના એ ઈષ્ટ ફળને આપનારી છે, જ્યારે સમ્યફજ્ઞાનવગરની ચારિત્રની ક્રિયા એ મોક્ષફળની અપેક્ષાએ ફલવતી નથી પણ નિષ્ફળ પ્રાયઃ છે. આથી એ પણ સિદ્ધ થાય છે કે દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણામાં તરબોળ બનેલે આત્મા શ્રી જિનભાષિત તને શ્રદ્ધાળુ ન હોય તો તેની તે વિચારણા પણ તાત્વિક દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું નથી પણ કેવળ મને ખેદ જ છે. શ્રદ્ધારૂપ રત્નને પ્રાપ્ત કરવા અથવા શ્રદ્ધારૂપ રત્નને વિશેષપણે પ્રકાશિત કરવા માટે થતી એવી દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું એ જ સાચી દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું છે.
વિચારતાં ખ્યાલ આવશે કે, વિશ્વવંદ્ય ભગવાન મહાવીર મહારાજાના શાસનમાં અભવ્ય એવા અંગારમર્દક આચાર્ય આરાધક કહેવાય કે ચરણકરણની સાધના વગરના શ્રેણિક મહારાજા આરાધક કહેવાય? જવાબ સ્પષ્ટ જ છે કે, ચરણકરણની સાધના વગરના પણ શ્રેણિક મહારાજા શુદ્ધ દ્રવ્યાનુ
ગની વિચારણાવાળા હેવાથી આરાધક છે. જ્યારે શુદ્ધ દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણાથી શૂન્ય એવા અંગારમર્દક આચાર્ય ચરણકરણની સાધનાવાળા હેવા છતાં પણ અનારાધક છે. જો કે અંગારમદક આચાર્યના હૈયામાં દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું નથી જ એવું પણ નથી પણ તે વિચારણા શુદ્ધશ્રદ્ધારૂપ સંવેગથી વણાએલી નથી. હાથમાં મુહપત્તિ છે, બગલમાં એ છે, મુખે ધર્મલાભની આશિષ છે પણ જ્યાં હૈયું જ શ્રદ્ધાના વિષયમાં કેરું ધાકોર હોય ત્યાં પછી શુદ્ધ દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણા ક્યાંથી હોય?
આપણે શુદ્ધ દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું તેને કહીએ છીએ કે, જેના
