________________
કલ્યાણ :
ગણધર દેવોએ સૂત્રરૂપે ફરમાવેલી દ્વાદશાંગીરૂપ જ્ઞાન-ગંગામાં આત્માનું અપૂર્વ સ્નાન. દ્રવ્યાનુયોગની વિચારણું એટલે ભગવાન જિનેશ્વર દેવના સિદ્ધાંત અબાધ્ય રાખી પૂર્વાચાર્યોએ ફરમાવેલા ષ ના દ્રવ્ય, ગુણ અને પર્યાનું આત્મકલ્યાણના ઈરાદે ગંભીર અને મંથન. જ્યારે, ચરણકરણનો સાધના એટલે નિર્દોષ (૪૭ દોષ રહિત) ભિક્ષાચર્યા; પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિનું પાલન વિશિષ્ટ પ્રકારના અભિગ્રહ કરવા તેમજ ઈદ્રિયનિગ્રહ વગેરે.
ભગવાન શ્રી જિનેશ્વર દેવનું શાસન ફરમાવે છે કે, આ બંને યોગની અપૂર્વ સાધનાના પ્રતાપે આત્મા ઉપર લાગેલા ઘાતિ કર્મો રૂપી દુશ્મને નાશ પામે છે અને સત્તાગત અનંતજ્ઞાનાદિ ગુણે પ્રકાશમાં આવે છે.
જ્યાં સુધી આ બંને યોગની સાધના જીવનમાં આવતી નથી ત્યાં સુધી આત્માને નિસ્તાર કદી પણ થતો નથી, આઠ રૂચક પ્રદેશને છોડી અસંખ્યાત પ્રદેશના માલીક એવા આ આત્માના પ્રત્યેક પ્રદેશમાં અનંતાનંત કર્મનાં દળી ચટેલાં છે તે દળીઓમાં રહેલા પ્રત્યેક કર્મ ઉપર અનંતાનંત ગણે રસ ચટેલે છે. તે દળીની પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ અને પ્રદેશ આત્માના ગુણને આવરે છે.
પંચસંગ્રહકાર મહાત્મા ફરમાવે છે કે, મોહાંધ એવા આત્માઓ માટે જેમ ઘાતિ કર્મો એ આત્મગુણોનો નાશ કરનાર છે તેમ અઘાતિ કર્મો પણ મેહાંધતાના યેગે આત્મગુણેના નાશમાં સહાયક થાય છે. યદ્યપિ અઘાતી કર્મો એ પુદ્ગલ વિપાકી પ્રકૃતિ છે. એનામાં આત્મામાં રહેલા અનંત જ્ઞાનાદિ ગુણોને આવરવાનું સામર્થ્ય નથી, તથાપિ મેહાંધતાના યોગે આત્મા અને પુગલના ભેદનું આંશિક એવું પણ જ્ઞાન યથાર્થરૂપે થતું નથી અને તેથી ઈષ્ટ પુદ્ગલો જીવ પાસેથી ચાલ્યાં જાય છે અને અનિષ્ટ પુદ્ગલેને જીવને સંયોગ થાય છે ત્યારે જીવ આકુળવ્યાકુળ થાય છે અને મહામોહનીય કર્મને બાંધે છે. આ બંને યોગની સાધનાથી શરૂઆતમાં મોહાંધતા ટળે છે અને મોહાંધતા ટળવાથી પુદ્ગલવિપાકી એવી અઘાતિ કર્મોની પ્રકૃતિએ આત્મગુણને નાશ કરવામાં સહાયક બની શકતી નથી
