________________
ખંડ :૧:
YE
મેક્ષાકાંક્ષિઓએ પ્રથમ મેાક્ષનાં સાધનેનું વિજ્ઞાન મેળવવું; એ વિજ્ઞાન સન તીર્થંકર પરમાત્માએ અરૂપતયા અને ગણધર ભગવતે એ સૂત્રરૂપતયા ગુતિ આગમશાસ્ત્ર દ્વારા થઈ શકે છે. સર્વાંના ભગવતે એ ધાર તપ, ઉત્કટ .સયમ અને અચલ–ધ્યાન આદિના પ્રતાપે રાગ–દ્વેષાદિ રૂપ આવરણાનો સર્વથા વિલય કરી અનન્તજ્ઞાનાદિના પ્રાદુર્ભાવ કર્યાં છે અને ત્રિકાલીન અર્થાને કરામલકવત્ સાક્ષાત્કાર કર્યા છે. બાદ યથાવસ્થિત તત્ત્વને પ્રકાશ કર્યાં છે. જેને ઝીલી ગણધર ભગવ તાએ સૂત્રરૂપે પ્રકાશિત કર્યાં છે.
એ આગમનું આલખન જ અજ્ઞાન મેાક્ષેચ્છુકા માટે હિતાવહ છે. એ આગમ પ્રત્યે આદરભાવ કે બહુમાન, એટલેજ ભગવાન પ્રત્યે આદરભાવ કે બહુમાન. એની આરાધના એટલેજ પરમાત્માની તત્વતઃ આરાધના. કારણકે, ભગવન્તની આરાધના, એટલે એમની આજ્ઞાની ઉપાસના એ આજ્ઞાનું આગમમાં પ્રણયન થયેલુ છે. એથીજ આગમની સાદર આરાધના, એજ ભગવન્તની સબહુમાન આરાધના. મુક્તિ આદિ અતીન્દ્રિય અર્થાનું જ્ઞાન પ્રત્યક્ષાદિ દ્વારા સરાઞ જ્વાને શક્ય નથી. એથીજ એ જીવાને અતીન્દ્રિય અદૃષ્ટા સર્વજ્ઞાએ પ્રતિપાદિત આગમાનું આલખન પરમ હિતાવહ છે.
કારણ કે, આગમ વિના કાઇ પણ પ્રમાણમાં સ્વતઃ તથાવિધતત્ત્વ પ્રદર્શિત કરવાનું સામર્થ્ય નથી. એ આગમમાં મુક્તિસાધક સાધને ને ઉભયથા પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યા છે. અંતર્ગ અને અહિરગ રાગદ્વેષાદિ રૂપ દેષા દ્વારા ઉત્પન્ન થતા વિકારા કે મલિનતાદિને કિવા કષાયાદિ દ્વારા ઉદ્ભવતા કિલષ્ટ અધ્યવસાયાથી જન્મતી અવિશુદ્ધિ આદિને દૂર કરી શુદ્ધ–નિ`લ ભાવને પેદા કરનાર જે સમભાવ, આત્મધ્યાન, અને આત્મ સ્વભાવમાં રમણતા આદિ, તે અંતરગ અનુષ્ઠાન અને એવી ઉત્કટ–દશાને પ્રાપ્ત કરાવનાર જે સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, પૂજા, ઉપાસના આદિ બાહ્ય—દૃષ્ટિથી દૃશ્યમાન અનુષ્ઠાન—તે બહિર્ગ અનુષ્ઠાન.
પ્રથમ અનુષ્ઠાન ધ્યેયરૂપ છે અને ઉત્તર અનુષ્ઠાન સાધનરૂપ છે. પ્રાથમિક દશામાં અભ્યાસરૂપે ઉત્તર અનુબ્રાન સવિશેષ હિતાવહ છે. કારણ કે
