________________
કલયાણ :
પૂર્ણ સમાહિત દશા કે નિર્વિકલ્પ દશા વિના સ્વસ્વભાવ રમણતા આદિની સંભાવના શક્ય હઈ શકતી નથી. આમ છતાં ય વસ્તુતઃ ધ્યેયરૂપે તે એ જ હોવું જોઈએ. પ્રથમ અનુષ્ઠાન શુદ્ધ દશારૂપ છે. જ્યારે ઉત્તર શુભ દશારૂપ છે. પરંતુ શુભના યોગે અશુભ દશા વિનષ્ટ થાય છે. અને શુદ્ધ દશાને પ્રાદુર્ભાવ થાય છે. આ રીતે શુદ્ધ દશાની પ્રાપ્તિ પછી તે શુભ અનુકાનોની આવશ્યકતા રહેતી નથી.
વર્તમાનમાં શુદ્ધ દશાની પ્રાપ્તિ ઈષ્ટ હોવા છતાં અશક્ય છે. એથીજ શુભદશા પ્રાપક શુભ અનુકાનોમાં સતત અને અવિરત પ્રયત્નશીલ રહેવું જોઈએ. પરંતુ એ પ્રયત્ન ફલપ્રદ બને એ થવો જોઈએ. એ ફલપ્રદ ત્યારે જ બની શકે કે જ્યારે એ અનુકાના હેતુ, સ્વરૂપ અને પરિણમનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હોય, આ અનુષ્ઠાને પ્રત્યે અવિચલ શ્રદ્ધા પ્રગટ કરી હોય તથા આદર અને બહુમાનપૂર્વક એકાગ્ર ચિત્ત ઉપયોગ અને વિધિપૂર્વક એ અનુદાનેનું સેવન કર્યું હોય!
એ જ્ઞાન શાસ્ત્રજ્ઞ અને સંયમનિટ સશુન્ના સવિનય ઉપાસનથી શ્રત અથવા પઠિત આગમ દ્વારા થઈ શકે. વર્તમાનમાં સદ્ગક્ના સમાગમની જ ચિન્તા ન હોય તે ભક્તિ અને આદરભાવપૂર્વક ઉપાસનની તે કલ્પના જ ક્યાંથી હોય? તથા શુદ્ધ ચિત્તવૃત્તિવિનાશક દૃશ્ય અને દ્રવ્ય તથા વાચ તમાં જ નિકા હોય, ત્યાં આગળ શ્રવણની પિપાસા યાંથી હોય ? એ ન હોય, એથી કેવલ તારક પણ અનુષ્ઠાનની અભિરુચિ ક્યાંથી જ થાય ? અને એથી જ અશ્રદ્ધાળુ હૃદયી કઈ રીતે એ અનુણાનેના પાલનમાં પ્રવૃત્ત થઈ શકે ? પરંતુ આથી પણ વિશેષ ખેદમય ઘટના તે એ છે કે, જેઓ તે તે અનુકાનમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેઓને પણ એ અનુદાને પરત્વે કેટલો સદ્ભાવ છે, તે એક વિચારણય પ્રશ્ન છે.
આજે એક તે આનન્દની ઘટના છે જ કે, અનેક સ્થળોમાં તરહતરહના અનુકાનો સેવાઈ રહ્યા છે. મહોત્સવ કે તપ ત્યાગની સતિયા વગેરે સચરાઈ રહ્યા છે, પરંતુ સાથે જ ખેદજનક બીના એ પણ છે કે, બહુલતાએ આજે એ અનુકાનમાંથી વિધિ અદશ્ય થઈ ગઈ છે. એનું
