________________
૨૫ પવનના સપાટા અને હિમશિલાઓની રસમસ્તી ત્યાં એટલી તે પ્રબળ અને વેગવંતી હોય છે કે, મૃત્યુ હથેલીમાં આવી વસે છે. એટલી ઊંચાઈએ માણસ પૂરતી રીતે શ્વાસ પણ લઈ શકતો નથી. જ્યાં સમ્મી આંખો પણ છેતરપીંડી રમે છે. લાલ પીળા કે એવા બીજા ભેદ પણ જયાં પરખાતા નથી, ભૂખ લાગતી નથી. અને ગમે તેવા પ્રચંડકાય દૈત્યને પણ ડાં પગલાં ભરતાં વિસામાની અનિવાર્ય જરૂર રહે છે; એવો તે એ દુસહ છે.
એનું એક શિખરે “એવરેસ્ટ' ૨૯૧૪૨ ફીટ ઊંચું છે. એના કેટલાંક શિખરે સિયાંગ પ્રાંતમાં આવેલા છે, જેની તે હજુ ધખાળ પણ થઈ નથી, એ બાજુ વાતાવરણ એવું તે પ્રગાઢ ધુમ્મસમય રહે છે કે, વર્ષમાં ઘણી વેળા એ શિખરે કે બાજુમાં જ રહેલાં માણસો સુદ્ધાં. દેખી શકાતાં નથી. હિમગિરિનાં આ શિખરે તે ત્રીસ ત્રીસ હજાર ફીટથીએ વધુ ઊંચાં છે. સંભવ છે કે એવાં જ એકાદ શિખર ઉપર આપણું એ પૂનિત સુવર્ણ મંદિરે આવી રહેલાં હોય, કદાચ ત્યાં જ એ રત્નમય પ્રતિમાઓ શાંતિના વારિ વરસાવી રહી હોય, અને કદાચ આપણું સાધર્મિક દેવે ત્યાં નાટારંભ ચલાવી ભક્તિનાં ભરણું ભરી રહ્યાં હેય.
આપણુ પવિત્ર ધર્મ પ્રમાણે જહુનુકુમારે અષ્ટાપદની પાસ એક હજાર યોજન ઊંડી ખાઈ ખોદી તેને ગંગામૈયાના સ્વચ૭ નીરથી ભરી દીધી હતી. આજે તે એ સ્થળે પાણું નથી, છતાંય આજના વૈજ્ઞાનિકા અને પુરાતત્વવિદો નિશ્ચયપૂર્વક માને છે કે, “એક વખત અહીં પૂર્વસમુદ્ર કિલેલો હતો, એનાં પાણું નગાધિરાજ હિમાલયનાં પાઠપૂજન કરતાં. હતાં તે સમયે આજનું આખું રજપુતાના હતું નહીં, એને સ્થળે તે અગાધ ઊંડા જલ ફરી રહ્યાં હતાં. તે એક તરફથી સિંધ ઉપરથી થઈને અરબી સમુદ્રમાં પડતાં અને બીજી તરફથી બંગાળના સાગરમાં મળી જતાં. તેમજ હિમાલયની પાછળની બાજુએ પણ એવાં જ અગાધ ઊંડ વારિ પરિભ્રમણ કરી રહ્યાં હતા. જહુનુકુમારે દેત્નથી ખેલી ફરતી એ વિરાટ ખાઈનું જ શું આ સ્મરણું કરાવતાં નથી ?
