________________
કલયાણ
નહીં થઈ માટે પ્રયત્ન અવશ્ય બલવત્તર છે. આ બધાને પ્રતિકાર કરતાં કર્મવાદી જણાવે છે કે એકાંત પુસ્નાર્થવાદ પણ ઠીક નથી. કારણ કે સેવક, શાહૂકાર, ખેડૂત વગેરે પુwોને સમાન પ્રયત્ન હોવા છતાંય, સમાન કુલ પ્રાપ્ત થતું નથી અને સર્વથી ફલપ્રાપ્તિનો અભાવ પણ દેખાય છે, માટે વિશ્વ વૈચિયમાં અસાધારણ કારણ પ્રયત્ન નથી પણ વિશ્વ વિચિત્રતામાં કર્મ જ અસાધારણ કારણ છે. દષ્ટ કારણભૂત કાલ, સ્વભાવનિયતિ આદિ કર્મવિપાકના કાલમાં નિમિત્ત માત્ર છે. જેની વિચિત્રતામાં કર્મ કારણ છે. કર્મની વિચિત્રતા મિથ્યાત્વાદિ હેતુજન્ય છે. નારકાદિરૂપથી. સંસારીઓની વિચિત્રતા વિચિત્રકમથી જન્ય છે. જેમ લેકમાં વિચિત્ર ખેતી, વાણિજ્યાદિ ક્રિયાઓનું ફલ વિચિત્ર છે. તેમ કર્મની વિચિત્રતાથી સૃષ્ટિની વિચિત્રતા એ રીતે જગતની વિચિત્રતા કર્મજન્ય સિદ્ધ થઈ તથાપિ નિયતિ, કાલ, સ્વભાવ વગેરેનો અપેક્ષા રહી છે. આજ જૈનશાસનને અપેક્ષાવાદ એટલે સ્યાદ્વાદને સિદ્ધાન્ત છે. | વેદાન્ત દર્શન સિવાય સર્વ આસ્તિક દર્શને વિશ્વવૈચિયમાં મુખ્ય. કારણ તરીકે કર્મને સ્વીકારે છે. નૈયાયિકે આ કમને અદષ્ટ તરીકે ઓળખે છે. બૌદ્ધો સંસ્કાર તરીકે સંબોધે છે. વેદવાદીઓ પુણ્ય પાપ તરીકે વદે છે. શુભાશુભ તરીકે જોતીષિઓ માને છે. સાંખ્ય ધર્માધર્મ તરીકે સ્વીકારે છે. શિવાનુયાયિઓ પણ સાંખ્યની માફક માને છે.
એટલે કે, સમગ્ર વિશ્વની વ્યવસ્થા કર્મના તાંડવને આધીન છે એમ સર્વ આસ્તિક દર્શનકારોને સમ્મત છે. આ કર્મોના નાશને માટે આત્મા પિતાના પુસ્વાર્થને ફેરવી કર્મબંધનથી મુક્ત બને તે સ્વાધીન સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરે છે. “આથી કર્મોને જીતવાં’ એ જ સાચે પુરુષાર્થ છે.
geઝ૭e eeeee
બીજાએ લહેર કરે છે માટે તમારે લહેર કરવી જોઈએ એ લાગણી કે એક વાત છે. પણ બીજા લહેર કરે છે માટે તમને એટલી લહેર ઓછી
મળે છે એવી વલણ રાખનારા માણસે જીવનની લહેરને સમજતા નથી. રાષ૦૦૦
