Jain 1968 Book 85

SR No.: 537885
Original Sutra Author: N/A
Author: Mahendra Gulabchand Sheth
Publisher: Jain Office Bhavnagar
Publication Year: 1988
Total Pages: 188
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Jain Weekly, & India
File Size: 9 MB

Page 9

તા. ૨૬-૨-૧૯૮૮
I[ ૮૮ -
ઉપધાન અંગે A TO Z પ્રશ્નોત્તરી
ઉત્તર દાતા.....પરમ પૂજ્ય આચાર્યશ્રી પદ્મસાગરસૂરીશ્વરજી મહારાજ
પ્રશ્ન : ઉપ વાન એટલે શું ?
પ્રશ્ન : આ તપ પૂરો થયે જ્યારે ગણુાય ? જવાબ : ૫-જપ દ્વારા ગુરૂગમ વડે સૂત્રો ભણવાનો અધિ
જવાબ : તે તે સૂત્રની આરાધનાના જે દિવસે બત યા છે, કાર પ્રાપ્ત કરે તેનું નામ ઉપધાન.
તેટલા દિવસે આરાધના કરવાથી તે તે સૂત્રની આરાધના ને જે પ્રશ્ન : ઉપ વાન શબ્દની વ્યુત્પત્તિ શું છે?
દિવસો બતાવ્યા છે, તેટલા દિવસે આરાધના કરવાથી તે તપ જવાબ: કેપ સમયેધીયતે ક્રિય સૂત્રાદિક યેન તપસા પૂર્ણ થાય. ઉપધાન પૂરા ૧૧૦ દિવસે થાય છે. ] તદુપધાનમ્ ! ઉ =સમિપે, ઘાન ધારણ કરવું.
પ્રશ્નઃ આ તપના દરેક દિવસન વિધિ શું હોય છે? તે પ્રશ્ન : આ તપની શરૂઆત કેવી રીતે, કયાં સંજોગોમાં થઈ વિધિ રાજની એક સરખી જ હોય છે કે જુદી જુદી? અને તેની શરૂઆત કરનાર કોણ છે ?
જવાબઃ દરેક દિવસની વિધિ સામાન્યતઃ એક જ સરખી જવાબઃ પધાન તપ પ્રાચીનકાળથી ચાલે છે. ઉત્તરાધ્યયન જ હોય છે. નવકારવાળી તેમજ કાઉસ્સગ વગેરેમાં ફરક હોય છે. સૂત્રમાં તેને ઉલલેખ છે. ઉપધાન કર્યા વગર સૂત્રાદિક ભણતાં આ પ્રશ્ન : રજની નવકારવાળી કેટલી ગણવાની હોય છે? અતિચાર લાગે છે, તે સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ “અતિચાર' માં આવે છે.
જવાબ : માળવાળાને રાજની બાંધી નવકારવાળી (પૂરા પ્રશ્ન : અકારે જે વિધિવિધાન પ્રમાણે આ તપ થાય છે તે
નવકાર મંત્રની ) વીસ ગણવાની હોય છે. પાંત્રીસુ અને અઠ્ઠાવીસુ જ રીતે અગાઉ આ ઉપધાન થતાં હતા કે તેમાં ક્રમિક ફેરફાર
કરવાવાળાને રાજની ત્રણ નવકારવાળી લેગસની ગણવાની હોય છે. થવા પામ્યા છે ? ફેરફાર કયા, કારે, અને ઠેના વખતમાં થયાં ?
પ્રશ્ન : પ્રતિક્રમણ સિવાયને કાઉસ્સગ રોજને કેટલે જવાબ : પ્રાચીનકાળ મુજબ અત્યારે ઉપધાન કરવામાં આવતા
હોય છે ? નથી પણ પરંપરાથી ગીતાર્થ આચાર્ય દેવો જે પ્રમાણે કરાવતાં
જવાબદરરોજ સો લોગસ્સનો કાઉસગ્ન કરવાને કાય છે. આવ્યા છે તે વિધિ ચાલે છે.
પ્રશ્ન : આ તપમાં કેટલા ઉપવાસ, આયંબીલ અનીવી પ્રશ્ન : ઉપ વાન કેટલા દિવસોના ?
કરવાના હોય છે? તેને ક્રમાંક શું હોય છે ? જવાબ: 1થમ ઉપધાન (પંચ મંગલ મહાગ્રુતસ્કંધ-નવકાર મંત્ર) ૧૮ દિવડ સુધી, બીજુ ઉપધાન (પ્રતિક્રમણ શ્રુતસ્કંધ
જવાબઃ ૧-૨ ઉપધાનમાં કુલ ૨૫ ઉપવાસ, ૪ ઉધાનમાં ઈરિયાવહિ અને તસ્સઉત્તરી સૂત્ર ) ૧૮ દિવસ સુધી, ત્રીજુ ઉપ
રા ઉપવાસ, ૬ ઉપધાનમાં જો ઉપવાસ, આમ માળ પ રનારને ધાન ( શસ્તવા યયન-નમુત્થણું સુત્ર) ૩૫ દિવસ સુધી, ચોથું
૪૭ દિવસમાં ૩ર ઉપવાસ કરવાના હોય છે. પાંત્રીસ કરનારને ઉપધાન (ચિત્ય વાધ્યયન-અરિહંત ચેઈયાણું સૂત્ર) ૪ દિવસ
૧ ઉપવાસ અને અઠ્ઠાવીસુ કરનારને ૧૫ ઉપવાસ કરવાના સુધી, પાંચમું ઉપધાન (શ્રુતસ્તવ અને સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું) ૭
હોય છે. અહીં જે અર્ધા ઉપવાસ બતાવ્યા છે તે આ પ્રમાણે
સમજવું : ૨ આયંબીલ=૧ ઉપવાસ; ૪ નીવી=1 ઉપવા; અને દિવસ સુધી આમ કુલ ૧૧૦ દિવસ ઉપધાનના હોય છે.
૪ એકાસણું=૧ ઉપવાસ. તેના ક્રમાંકમાં મોટા ભાગે ઉપવાસપ્રશ્નઃ પાંત્ર શું અને અઠ્ઠાવીસું એ આ તપના અંતભંગ છે
નીવી-ઉપવાસ-નવી તેમ હોય છે. ૧૨ા ઉપવાસ પૂરા ન માય તો કે સ્વતંત્ર તપ શું ? જવાબ: ઉપરની હકીકતથી સમજી શકાશે કે પાંત્રીસુ અને
વચ્ચે આયંબીલ વિગેરે પણ કરાવાય છે. અાવીસુ એ જુદા જુદા સૂત્રની આરાધના કરવા માટે સ્વતંત્ર
પ્રશ્ન : કોઈ એક સરખી તપસ્યાને બદલે આવી જ જુદી તપ છે. સુત્ર મા જ તે સ્વતંત્ર છે પરંતુ ઉપધાનના સળગ
તપસ્યાને ઉદ્દેશ્ય શું છે? તપના તે એ ભા! જ છે. તે દૃષ્ટિએ બંનેને પૂરા ઉપધાન તપમાં
જવાબ : જુદા જુદા તપનું કારણ જુદા જુદા સૂત્રોની જ સમાવેશ થાય છે.
આરાધના છે. ગૃહસ્થ જીવનનો મોહ ઓછો કરીને ઉપધાન તપમાં કરેલ ઉગ્ર તપ-જપના સંસ્કાર અમારા જીવનમાં પણ ઉતરી રહે..વંદનાભિલાષી.
શેઠશ્રી નાગરદાસ કાનજી શાહ શત્રુંજ્ય દર્શન, C. બ્લોક નં. ૯૧૧-૯૧૨, નવમેમાળે, મોતીશાલેન, ભાયખલા, મુંબઈ