________________
પતિ અને પત્ની
લગ્ન અથવા વિવાહ એ દૈવી સંબંધ છે; એટલા માટે સઘળાઓએ તેને પવિત્ર ગણવો જોઈએ.
જેઓ આ ગંભીર સંબંધને કેવળ સ્થૂલ માની લઈ માત્ર ઐહિક વ્યવહાર પૂરતો જ ગણે છે, તેઓ તેનું પૂર્ણ મહત્ત્વ સમજતા નથી.
પતિ અથવા તો પત્ની, એ શું બજારમાં વેચાતી ચીજ છે કે તે ગમે તેવી રીતે ખરીદ કરી કે વેચી શકાય?
રાજદરબારમાં કે સરકારના અધિકારીઓના ચોપડામાં લગ્નની નોંધ કરવામાં આવે છે, તેટલાથી જ શું તે ઈશ્વરને ઘેર પણ મંજૂર થઈ શકે છે?
લગ્ન એ કંઈ માત્ર શારીરિક સંબંધ જ નથી, પણ આત્મિક સંબંધ છે. લરામાંની પ્રેમગાંઠ સાક્ષાત પરમેશ્વર પિતાને હાથે જ બધેિ છે; અને એક આત્માને બીજા આત્માની સાથે પ્રેમસંબંધ જોડે છે. - જે વિવાહ સંબંધ પ્રત્યક્ષ પરમેશ્વરની સાક્ષીથી થતો નથી તે લગ્ન એ નામને પાત્ર થઈ શકતા જ નથી.
એટલા માટે જેઓને લગ્ન કરવું હોય તેમણે સરકારી અધિકારીઓની સફાયતાથી એકબીજાને ખરીદી લેવાં નહિ, પરંતુ સર્વ રાજાઓનો રાજાધિરાજ એવો જે પરમેશ્વર તેની જ સાક્ષીથી અને તેના જ હાથથી લગ્નની પવિત્ર ગઠિ બ ધવી, અને તેના ઉપર તે દયાળ પ્રભુના જ મંગલમય આશીર્વાદનો સિક્કો મારી લેવો.
કારણ કે પ્રભુના આશીર્વાદ વિના અને અનુગ્રહ વિના લગ્ન જેવી અત્યંત મહત્ત્વની જવાબદારી વહોરી લઈને, સંસારી ગૃહસ્થનાં કર્તવ્યો કેવળ પિતાના એકલાના જ બળ ઉપર કરી શકવાને માટે કણ શક્તિમાન છે? કોઈ નથી.
એટલા માટે લગ્નદેવતાની સામે મસ્તક નમાવી નમ્ર બનો. તેને આશીર્વાદ મેળવો, તેની કૃપા અને શક્તિ અંતઃકરણમાં સંગ્રહે, અને ત્યાર બાદ સંસારરૂ૫ મંદિરમાં પ્રવેશ કરો. નહિ તો પછી સંસારમાંનાં અનેક સંકટોનું નિવારણ કરવા માટે અને ભયંકર મોહપાશ તેડવા માટે તમે કદી પણ શક્તિમાન થશે નહિ. - તમારા શરીરમાં જીવ છે ત્યાં સુધી હમેશાં
શ્રી કેશવચંદ્રસેન પરમાત્મા પાસે એ જ માગો કે, “હે પ્રભો ! અમારે આ આત્મિક સંબંધ દિનપ્રતિદિન વધારે ને વધારે દઢ થતો જઈ ને આખરે અમે બંને નિરંતર ઐક્યાવસ્થામાં રહીએ એવી કૃપા કરો.”
લગ્નસંબંધ થયો એટલે વિવાહિત અવસ્થામાંના સુખની સીમા આવી રહી એમ કાંઈ નથી. પ્રેમ અને પવિત્રતા એ આત્માના બે ગુણો જે અવસ્થામાં સતત વૃદ્ધિ પામ્યા જ કરે એવી જે લગ્નાવસ્થા, તેને આ લગ્નથી કેવળ પ્રારંભ થાય છે, એમ જ સમજવાનું છે. આ સ્થૂલ લેકમાં સ્ત્રીપુરુષોનો વિવાહલગ્નસંબંધ કદી પણ પૂર્ણ થઈ શકતો નથી. આખરે મરણ પછી પણ પતિપત્નીના આત્માઓનું શાશ્વત અક્ય બનીને, બંનેને એકબીજાના સમાગમનું અવિચ્છિન્ન સુખ પ્રાપ્ત થવાનું છે. લગ્ન એ તે માત્ર તે સુખનું પહેલું પગથિયું છે.
એટલા માટે પતિપત્નીએ આ આત્મિક અકય વધારવાને સતત પ્રયત્ન કરવો.
આ લોકમાં પતિ અને પત્ની એ બંને જુદી જુદી વ્યક્તિઓ દેખાય છે, તે પણ મૃત્યુ પછી એકબીજાના આત્માઓનું ઐક્ય થયા પછી તેમની વચ્ચેને તમામ ભેદ નાશ પામશે. તેઓ બંને પૂર્ણ રીતે એક બનશે. તેમની વચ્ચે કોઈ પણ પ્રકારને વિયેગ કે અંતરાય રહેશે નહિ. એ જ ખરું લગ્ન છે.
મતલબ કે લગ્નસંસ્કાર એ આત્મિક વિવાહનું ઉત્તમ ઘોતક છે; એટલા માટે પતિ પત્નીએ એકબીજાં ઉપર પૂર્ણ વિશ્વાસ રાખવો, શુદ્ધ પ્રેમ કરવો, અને ઐહિક તથા પારલૌકિક વિષયોમાં ઐક્યભાવથી હળીમળીને રહેવું; એમ થયા વિના લગ્ન સફળ થતું નથી.
પતિએ પત્નીને અથવા પત્નીએ પતિને તિરસ્કાર કરીને પિતાનામાં ઉચ્ચપણું છે, એમ માની લઈ એકબીજા ઉપર કોઈ પણ પ્રકારના મોટાપણાની છાપ બેસાડવાનો પ્રયત્ન કરવો નહિ. પ્રભુના ઘરમાં બંનેને અધિકાર સરખો જ છે, એ હમેશાં ધ્યાનમાં રાખીને સંસારમાં વર્તવું."
જે પુરુષે પોતાની સ્ત્રીને કેવળ ગુલામની પેઠે રાખે છે, અને તેમને ઘરની અંદર કેદીની માફક રાખ્યા સિવાય તેમનું પતિવ્રત કદી પણ સચવાવાનું