________________
શેકના મહાસાગરની પાર !
શ્રી અંબાલાલ પુરાણું સનકુમારે ઉત્તર આપ્યો: “જરૂર, નામ કરતાં ઘણું વધારે જાણવાનું છે.”
નારદે કહ્યું : “ત્યારે ભગવન તે મને શીખવો.”
ત્યાર પછી સનકુમારે નારદને જ્ઞાન આપ્યું કે વાણી, મન, સંકલ્પ, ચિત્ત, ધ્યાન, વિજ્ઞાન, બળ, અન્ન, જળ, તેજ, આકાશ, પ્રાણ વગેરે અનેક તરો નામથી પેલી તરફ ઊર્વમાં રહેલાં છે.
હે ભગવન! મને બોધ આપ.” એમ કહેતા એક વખત નારદ ઋષિ સનકુમાર પાસે ગયા.
સતકુમારે તેને કહ્યું: “તમે જે જાણતા હો તે લઈને મારી પાસે આવો; તેના ી આગળ હું તમને શિક્ષણ આપીશ.”
પછી નારદે તેમને કહ્યું: “ભગવદ્ ! ચારે વેદો જાણું છું. ઇતિહાસ, પુરાણ, વ્યાકરણ, જ્યોતિષ, ગતિ, દેવવિદ્યા, ભૂતવિદ્યા, શસ્ત્ર વા, ખગોળવિદ્યા, નાગને વશ કરવાની વિદ્યા, તથા પીજી ઘણી વિદ્યાઓ હું જાણું છું. હે ભગવન્! મંત્રવેદ્દ પણ છું, પરંતુ આત્માને જાણતા નથી. આપના જેવા જ્ઞાની પુરુષો પાસેથી સાંભળ્યું છે કે આત્માને જાણનાર માણસ શોકને તરી જાય છે. હે ગવ ! હું એવો શે.કગ્રસ્ત માનવ છું એટલે આ છે મને શોકની પેલે પાર ઉતારો.”
સનકુમારે એને કહ્યું “હે નારદ! અત્યાર સુધી તું જે શીખ્યો છે તે સઘળું નામમાત્ર છે—બાહ્ય જગતનું જ્ઞાન છે. કારણ કે એ બધી વિદ્યાઓ પરમ સત્યનાં નામમાત્ર છે, અને નાની પણ માણસે ઉપાસના કરે છે. તે નામની જાાં સુધી ગતિ પહોંચે છે ત્યાં સુધીની તે અમર્યાદ મુતિ ભોગવે છે.”
નારદે તેને પૂછ્યું: “હે ભગવન નામ કરતાં, બાહ્ય જગત કરતાં કાંઈ વિશેષ છે ખરું ?”
તેમણે નારદને સમજાવ્યું કે પરમ સત્યનું શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસન કરવું જોઈએ. તેના પર ધ્યાન કરવું જોઈએ. એ બધા માટે શ્રદ્ધા અને ગુરુની સેવા, મન અને ઈન્દ્રિો ઉપર સંયમ વગેરે આવશ્યક છે. એ પ્રમાણે જે કરે છે તે અનંત બ્રહ્માનંદ પ્રાપ્ત કરે છે. એ દિવ્ય અનંત પ્રભુમાં સાચી શાંતિ અને આનંદ મળી શકે. ક્ષુદ્ર અને નિર્જીવ વસ્તુઓમાં આનંદ નથી, સુખ નથી. વિશાળમાં, અનંતમાં આનંદ છે. જે માણસો આ દિવ્ય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે, તે વિરાટ-પોતાના પર રાજ્ય કરનારો-થાય છે, તે સર્વકાંઈ જાણી શકે છે”
. જ્યારે નારદે આ પ્રમાણે નિયમોનું પાલન કરીને ચિત્તશુદ્ધિ કરી ત્યારે તેઓ શોકના મહાસાગરની પાર પહોંચ્યા.
થઈ બેઠા લાયકાત વિણ નાલાયક, પંચાયતને નાયક થઈ બેઠા, ગરબા-ગી ઉછીનાં ગાનારાઓ કંઈ ગાયક થઈ બેઠા. છંદ કરે, કો ફંદ કરે, કે મંદ મંદ આઠંદ કરે જેની સહાય હતી જેના પર તે તેને સહાયક થઈ બેઠા. તરકર પરથી લક્ષ્મી–અતર ધીરે ધીરે ઊંચકાયું, ઢળી પડી પાંપણ, આંખના બંધબારણે દેખાયું.
શ્રી કનૈયાલાલ દવે