________________
દિવ્ય દીપ
૩૩ છે અને ગાંધીજી દાંડી કૂચ કરે છે. તેમની બનવા પ્રયત્ન ન કર્યો. કહેઃ ભલે હું નાનું છું પાછળ ત્યાગ, સેવા અને અર્પણતાનાં સ્વપ્ન પણ મને લાલબહાદુર રહેવા દે. સેવતા તેમના અનુયાયીઓ ચાલે છે.
અનુકરણ કર્યું હોત તે વ્યકિતત્વ ન ધર્મરાજે કહ્યું કે આ બધા તારી શયતાનિ વિકસિત અને દેશ ઉપર અનુશાસન ન કરી યતને ખલાસ કરી નાખશે ! ' શકત. જે પિતાને હલકે સમજે તેને કોણ - શયતાન ગંભીર વિચારમાં પડી ગયો. વાત માટે બનાવી શકે ? સાચી હતી. પ્રેમ અને અહિંસાની ભાવના પ્રસરે ભારતનો આધ્યાત્મિક પ્રકાશ માત્ર શું તે એનું રાજ્ય ક્યાંથી ટકે?
મંદિર બાંધવામાં, મૂર્તિઓ સ્થાપવામાં અને અડધે કલાક વીત્યે ફરી શયતાને અટ્ટહાસ્ય
પૂજા કરવામાં જ છે ? કર્યું, બેલી ઊઠે ! મને રસ્તે જડી ગયે.” ભારતીય આધ્યાત્મિકતા એ ચૈતન્યનું દર્શન ધર્મરાજે પૂછ્યું: “ક રસ્તો?” છે. માણસચૈતન્યની આ શકિત તરફ નજર નાખે
તે એની શકિત શતમુખી થાય – દિન પ્રતિદિન શયતાને કહ્યું: “ગાંધીજી ભલે સત્ય, સાદાઈ,
વધતી જ જાય. શ્રમ અને અહિંસાની વાત કરે પણ હું નવો
આ શકિત દરેકમાં છે, મારામાં છે તેમ Real $1021. I will institutionalize him
તમારા સૌમાં છે. હું ગાંધીજીને Institution સંસ્થા બના
પંદર વર્ષ પહેલાં મારું ચોમાસું ભાવનગરમાં વિશ. સંસ્થા એટલે હરીફાઈનું કેન્દ્ર, કલહને ,
હતું ત્યારે ઇંદીરા ગાંધીને લઈને એક દિવસ અખાડે અને ઝનૂનનું ધામ. એમાં compe
શ્રી બળવંતરાય અને સરોજબહેન મહેતા મળવા tition હરીફાઈ શર થી નામ માટે, સ્થાન આવ્યા. વાત થઈ, પછી ઇંદીરા ગાંધી દિલહી માટે એમના ભક્ત એમને જ મારી નાખશે,
ગયાં પણ અમારો પત્રવ્યવહાર ચાલુ જ રહ્યો. સભ્ય જ સભ્યનું ગળું કાપશે. હું બહારથી
એકવાર મેં લખેલું: “તમારા પિતાના મદદ નહિ લઉં; અંદરથી મદદ લઈશ. એમના જ ભકતે એમના સિદ્ધાન્તના નામ લઈ એમની
પગલે તમારે ચાલવાનું છે. તૈયાર થાઓ, તમારી
શકિતઓને કેન્દ્રિત કરો.” ઘોર ખોદશે અને અહિંસા, સાદાઈ અને શ્રમની કબર બનાવશે... .
ત્યારે જવાબમાં લખ્યું: “હું મારા પિતાને
છે, પગલે પગલે કયાંથી જવાની ? હું શું કરવાની ? પછી તે બધે મારું જ રાજ્ય હશે ના?’
હું તે કેઈ સુંદર શાંતિભર્યા સ્થળમાં જઈ શેની વાત સાચી છે. જ્યાં સુધી વ્યક્તિ પુસ્તક વાંચીશ, સાહિત્યનું અવગાહન કરીશ.” જીવંત છે ત્યાં સુધી એના વ્યકિતત્વને પ્રભાવ
“હું શું કરવાની? ” કહેનાર પિતે આજે પડે છે પણ જેવી એ વ્યકિત મટીને સંસ્થા
શું કરી શકે છે તે તે તમે સહુ જાણે છે. બને છે એટલે સરખામણું comparison શરૂ
શકિત કઈ રીતે વપરાય છે એ જુદી વાત છે. થાય. એમાંથી હરીફાઈ જન્મ લે.
પણ શક્તિ છે. લાલબહાદુર શાસ્ત્રી નાના હતા પણ પગે શકિત શું છે એનો આવિષ્કાર થાય, પરિષ્કાર લાકડીઓ બાંધી સરહદના ગાંધી જેટલા ઊંચા થાય તે તમે શું ન બની શકે? તમારા