________________
૧૩૪
દિવ્યદીપ આ તત્ત્વ ધ્યાનમાં રાખીને માણસ જીવનની એક ભાઈ મને કહેતા હતા કે હું સવારના ચર્ચા કરે છે તે એના પુરુષાર્થ અને પ્રાર્થના એ ઊઠીને ગીતાના પાંચ અધ્યાય વાંચી જાઉં છું. બેની અંદર સંવાદ થાય.
મને થયું, “ભલા માણસ, આટલા બધાં અધ્યાય સવારના ઊઠીને પ્રાર્થના કરવાની. પ્રાર્થના વાંચ્યા છતાં શાંતિ નહિ!” એ અધ્યાય વાંચે, શું? પ્રાર્થનામાં એ કે બુદ્ધિ સુબુદ્ધિ બને. જે ય*
યંત્રની જેમ એટલી ઝડપથી એ દેડ્યો જાય કે જે વસ્તુ મારી સામે આવે એના ઉપર હું
અર્થની વિચારણા કરવા તે ઠીક પણ શ્વાસ લેવા સુબુદ્ધિની torch ધરું અને સુબુદ્ધિના પ્રકાશમાંજ પણ ઊભા ન રહે. વસ્તુને ગ્રહણ કરું.
પ્રાર્થના એ માત્ર શબ્દ નથી, ભાવ છે. પ્રાર્થના એ સવારનો નાસ્તો છે અને રાતના
જેમ જેમ તમે ઊંડાણમાં જાઓ તેમ તેમ તમારું સૂતા પહેલાં લેવા લાયક દુધનો ખ્યાલે છે. ચિત્ત એકરૂપ બને છે. હૃદય અને પ્રાર્થના એક
બને તે દુનિયામાં એવું શું છે જે બને નહિ? ઘણાં મેટાં ઘરોમાં છોકરાને ઉઠાડીને કહે
જે જે શબ્દ બોલો તેના ઉપર વિચાર કરે. કે બાબા, દૂધ પી લે બેટા. રાતના દસ વાગ્યા
હું જે બોલું છું એ મારા જીવનમાં છે? કંઈક હોય તે પણ સૂવા જતા પહેલાં પૂછે: “તેં
નવું આવે છે? પછી તમને જ વિચાર આવશે
“આ પ્રાર્થના હું કરું છું છતાં મારા જીવનમાં - પ્રાર્થના આ જ કઈક ખ્યાલે છે. માણસ સંવાદ કેમ નથી ? ” સવારના સુંદર વિચારે અને દઢ સંકલ્પ સાથે પ્રાર્થનાની સાથે ચિંતન હોવું જોઈએ. શબ્દની ઊઠે અને રાતના સૂવા જાય ત્યારે આખા દિવસમાં વિપુલતા નહિ પણ ભાવનું ઊંડાણ વધવું જોઈએ. જેને જેને મળે એ બધાની સાથે કે વ્યવહાર
સુબુદ્ધિમાન સાંજે શયન કરવા જાય ત્યારે હતો. જેને માટે ખરાબ બે, કેને માટે ભૂંડું જમ જડાને જોડાને ઠેકાણે મૂકે, કેટને કેટને બે, કેને માટે અતિશયોક્તિ કરી એની ઠેકાણે મૂકે, ખમીસને ખમીસને ઠેકાણે મૂકે એમ આલોચના કરી, ફરી એવું ન કરવાના વિચાર ચિત્તને પરમાત્માનાં ચિંતનમાં મૂકે. * સાથે પિઢે.
કહે: “હવે હું તારી સાથે છું, એકરૂપ છું.” આજે સમાજમાં જે બેટી rumours પરમાત્માના મહાચૈતન્યના પ્રકાશની સાથે અફવાઓ, નકામી નિંદાઓ, ન બનેલા બનાવો તમારા ચિત્તને જોડી દે. જેમ ઘરના ટેબલ માટે અને બનતા બનાવોમાં આપણું સાચીખોટી લેમ્પના પ્લગને સેકેટમાં ગઠવતાં જ લાઈટ થાય સંમતિ અને ગંદી વાતે આ બધું કેમ બને છે? છે એમ તમે તમારા ચિત્તને પરમાત્માની સાથે કારણકે પ્રાર્થનામાં આલેચનાને અભાવ છે. જેને સૂઈ જાઓ, એ પ્રકાશસભર હશે. પછી
મને લાગે છે કે લોકો પાસે પ્રાર્થનાના શબ્દ કોઈ ભય નહિં, કેઈને ડર નહિ અને કઈ ઘણા છે, ભાવ છેડે છે. શબ્દ વધે અને ભાવ અશુભ અને અમંગળ સ્વમ નહિ. બધું જ શુભ. ઘટે તે એમાંથી મળે કાંઈ નહિ. બહુ શબ્દ રાતના સૂતી વખતે પરમાત્મા સિવાય બધું જ નહિ, બહુ લાંબા લાંબા તેત્રે નહિ, થોડું ભૂલી જાઓ. વ્યાપાર પણ ભૂલી જાઓ, સગાં પણ સમજવાનું હોય.
પણ ભૂલી જાઓ, ઝંઝટ પણ ભૂલી જાઓ relax