________________
દિવ્યદીપ
મહિના પહેલાની વાત છે. હું એક વ્યક્તિને પહેલાના જમાનામાં લાડવા ખાતા, કારણકે કંપની ત્યાં ગયો હતો. મરણપથારીએ હતા. મેં કહ્યું રળતી જ નહોતી. પૂરું થયું. એમાં એ શૂરકે તમે હવે ધર્મધ્યાન કરે, જે કાંઈ દાન કરવું હોલ્ડરને નાહવા નિચાવવાનું કાંઈ જ નહિ, હોય એ કરી લે અને થોડીક તૈયારી કરો. તે પણ યુવાન કંપની હાય, રળતી હોય, શરીર સારું કહે કે મહારાજ, શું આપ એમ માને છે કે હાય, બે પાંચ હજાર પગાર હોય અને એ જ હું મરી જવાને છું ? એટલા માટે મેં તમને એકદમ જાય તે એના આસપાસના ચૅરહોલ્ડરને બોલાવ્યા છે? મેં કહ્યું કે હું એટલા માટે નથી થાય કે હવે આપણું શું? એટલે ખરી રીતે આત્મા આબે, હું તે તમને એ કહેવા આવ્યો છું કે માટે કઈ રડતું નથી. વૃદ્ધ જાય ત્યારે તમે શું આત્માની સાધના કરવી હોય તો નિવૃત્તિ અનિવાર્ય કહે છે? ઘરડો માણસ હતે, સુખી થયે, છૂટયો. છે. પેલા ભાઈ કહે કે હું તે પાછો ઊભું થઈ પૂછે : કોણ? તું કે તે? જવાનો છું. મહારાજ! તમે આવી કેવી વાત ખરી વાત જોવા જાઓ તે મરણ એ બીજુ કરો છો ? હજી તે મને પાંસઠ થયાં છે. નિવૃત્તિ કાંઈ નથી. આરામ છે. માણસ બાર કલાક કામ - અત્યારે? આવાને કહેવું પણ શું? મેં કહ્યું કે કરે અને ઊંઘ ન આવે તો ઊંઘ લાવવા ગેળીઓ તમે તે હજી સે વર્ષ છે એવા સશકત છે. લેવી પડે. માણસ ૬૦ કે ૭૦ વર્ષ કામ કરે અને પણ જાગૃત રહે એટલું જ મારું સૂચન છે. જે મૃત્યુ ન આવે તે થાય પણ શું ? આ પણ ચાલે, હું તમને સંભળાવું. ચાર દિવસ પછી એક લાંબી ઊંઘ છે, ચિરનિદ્રા છે. ઊંઘ પછી મેં સાંભળ્યું કે એ ભાઈ તે ઊપડી ગયા ! પણ ઊઠવાનું છે અને મૃત્યુ પછી પણ જન્મ
માણસ અજ્ઞાનમાં ન પિતાનું કરે છે, ન લેવાનું છે. ઊંઘ ખરાબ નથી, મૃત્યુ પણ ખરાબ પાછળ રહેલા સ્વજનેનું કરે છે. પણ માણસ નથી. પણ એ બે વચ્ચેને જે ભેદ દેખાવો જોઈએ જે દૃષ્ટિવાળો હોય તે સ્વનું પણ કરે અને એ ભેદ જ્ઞાન દષ્ટિથી જ દેખાય. પરનું પણ કરે.
જે લેકે કાંઈ પણ કર્યા વિના જાય છે એમની મને લાગે છે કે આજની જે દેહરૂપી પાછળ રૂદન ચાલે છે, આંસુઓ વહે છે અને Company-કંપની છે એ જ્યારે liquidationમાં હાહાકાર કરવામાં આવે છે. જાય અને એના સગાંરૂપી શૈરહેલ્ડરે રેતાં થઈ સાધુ કાળધર્મ પામે ત્યારે એમની પાછળ શું જાય એ ખબર પડે એમ નથી. જે ખરેખર થાય? દેવવંદન થાય. કોઈ ધનવાન ગૃહસ્થ મૃત્યુ વિચાર કરવા જાઓ તે આ સગાં બધાં જ પામે અને એના સ્વજને લખે “ફલાણા ભાઈ, ઍરહેલ્ડર છે. કેઈકને નવ ટકા તે કઈકને અમુક દિવસે સ્વર્ગવાસ પામ્યા!” એને જવાબ બાર ટકા મળ્યા જ કરે અને આ કાયારૂપી કંપની તમે જ
1 તમે minutely ઝીણવટથી વાંચે છે?દીકરે ભલે ન્યા કરે. જેવી આ કાયારૂપી કંપની ગઈ એટલે લખે કે અમારા બાપા સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે, સૌ રેવાનાં. એમાં જેના વધારે ઍર છે એ જવાબમાં તે લોક લખે છે: “તમારા બાપા વધારે રૂએ છે.
સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે એ બહુ જ ખોટું થયું !” રડવું તેને માટે છે? Company માટે નહિ, ખેટું થયું છે, કારણકે સ્વર્ગવાસ પામે એવું કંપનીને profit-નફે બંધ થઈ ગયે એને એણે કઈ કામ કર્યું જ નથી એ તે જાણતા જ માટે. ૬૦ વર્ષને, ૮૦ વર્ષને માણસ મરતે ત્યારે હોય છે. તે એ લાગવગ લગાડીને સ્વર્ગવાસમાં