________________
અષ્ટોતરશત જ્ઞાનયજ્ઞ પ્રસંગે પૂ. ગુરુદેવશ્રી ચિત્રભાનુએ આપેલ મનનીય પ્રવચન
બાબુલનાથ, મદિરમાં બુધવાર તા. ૨૩-૧૧-૬૬
********** पूर्णता या परोपाधेः सा याचितकमंडनम् । या तु स्वाभाविकी सेव जात्यरत्नविभातिभा ॥
આ સુભાષિતમાં મહાપુરુષે એક સુઈ વાત બતાવી કે બહારના સાધનથી, બહારની ઉપાધિથી અને બહારના ભવ્ય એવા ભપકાએથી જે તમે
એટલે પાપાધિનું દુઃખ એ છે કે એનાથી માણસ દેખાય સારી પણ અંદરથી નબળા બની જાય છે. એટલે એની સરખામણી સેાજાની સાથે કરી છે. બિમાર આદમી સેવ આવ્યા હાય ત્યારે એ ઘણુા સરસ અને જાડા લાગે, મેહુ પૂર્ણતા મેળવી છે અને લેકે તમને જે પૂર્ણફૂલેલું લાગે, એની આંખનાં પાં ભરાયેલાં લાગે અને આપણુને લાગે કે આ વ્યકિત કેટલી સુંદર અને મસ્ત બની ગઈ છે! પણ એ તેમ સાો છે. એ કમતાકાતની નિશાની છે, અંદરની નિમ ળતાની નિશાની છે.
માની બેઠા છે અને તમે આ ખાદ્દા પૂ`તમાં મગ્ન મનીને જે સાચી પણ તાને ભૂલી ગયા છે. એ પૂત્રુતા કેવી છે કે યાવિતમમ્ માગી લાવેલા ઘરેણાં જેવી છે. કાઇ શુભ પ્રસ`ગમાં કે કેઈ લગ્નના ટાણે કાઈ ધનવાન પુરુષ પાસેથી તમે અલ’કાશ, આભૂષણે, વસ્ત્રા અને સામગ્રીને માગી લાવા અને એનાથી તમે સારા દેખાવવાના પ્રયત્ન કરી, પણ એ પરાપાધિ છે. એ દાગીનાં તમારાં નથી, અંકાક્ષર તમારાં નથી, વસ્ત્રે તમારાં નથી, એ બધી ભાડૂતી વસ્તુઓ છે. અને જે લેાકેા એ અલંકાર અને આભૂષણ આપીને એઠા હાય એ લેકે મનમાં હસતા હાય છે કે ‘જૂએ, અમારા અલંકારોથી આ માણુસ પૂર્ણુ અનાનેા પ્રયત્ન કરે છે.' અને જે માશુસ માંગીને લાવ્યેા હાય એ માણુસ હૃદયથી, મનથી અને વ્યકિતત્વથી ટ્વીન બની જાય છે. વળી જે માણસના અલંકાર અને વસ્ત્રો માંગીને લાન્ચે હાય એને સાચવવા માટે એ માણસ વીલાવીલે થઇ જાય છે. કારણ કે જેનાં અલંકાર છે એના એના ઉપર આભાર છે. એ અલંકારથી કદાચ ખજ્ઞ શાભા વધતી હશે. પણ અંદર દીનતા વધી જાય છે. મહારથી કદાચ વાઢુવાહના શદે કહી દેતા હશે માસ અંદરથી પામર બની જાય છે. અને અંદરનુ' જે તેજ છે, જે સ્વત્વ છે. એ ધીમેગ્નીમે નષ્ટ થઇ જાય છે.
લાક
પણ
સાજાવાળા માણુસ સસ દેખાય પણ સ્વસ્થ નહિ. અને સરસમાં અને સ્વસ્થમાં આટલા ફેર છે. પરાપાધિ છે એ સરસ છે, પણ સ્વસ્થ નથી. મહાપુરુષા કહે છે. ‘તું સ્વસ્થ બની જા. તું સ્વસ્થ હાઇશ તા સરસતા આવી જશે,' સ્વાસ્થ્ય વગરના કાઈ બિમાર માણુસ સુંદર વસ્ત્ર પરિધાન કરે, સારાં અલંકાર ધારણ કરે, સુવાસિત પદાર્થોના ઉપયોગ કરે, પણ એ જ્યાં સુષી અંદરથી બિમાર છે ત્યાં સુધી એના મુખ પર સ્ફૂર્તિ, મનમાં ઉત્સાહ અને અંગે અગમાં શકિત પ્રગટવી જોઈએ તે નહિ પ્રગટે.
તમે જાણા જ છે કે ટ્રેઇનનાં એજિનમાં વરાળ હાય છે, જે હજાસટન ખેાજાને તાણી જાય છે. અને એ વાળ જે એમની એમ નીકળી જાય છે તે ગાડી વચ્ચે અટકી જાય છે. ફી પાણી ભરવું પડે છે, Steam તૈયાર કરવી પડે છે અને જ્યારે Steam થી Engine તૈયાર થઈ જાય છે પછી એ હુજારા ટનના બેજાને તાણી શકે છે.
સ્વસ્થ માણુસનું મન એSteam જેવુ' છે, વરાળ જેવુ' છે. એ સ`સારના ગમે