________________
૩૬
જૈન
તાંબર કોન્ફરન્સ હેર.
થતું નથી, પરંતુ આપણે ભાવ જે છે તે અરિહંતાલંબિન થાય તે મેક્ષમાર્ગ લહિયે -મળે, તે માટે સ્થાપના તથા નામના નિમિત્તથી પણ સાધકનો ભાવ સ્કરે. તેથી સ્થાપનાજ ઉપકારી છે. વળી સમવસરણમાં વિરાજમાન શ્રી અરિહંત તેનાં પણ નામ તથા આકાર સર્વ જીવને ઉપકારી થાય છે, તેથી તેજ છvસ્થને રાહ છે. નિમિત્તાવલંબી રૂપી ગ્રાહકને શ્રી જિનસ્થાપના પુષ્ટ નિમિત્ત છે.”
નિક્ષેપના ભેદનો કોઠો.
નામ વિક્ષેપ
સ્થાપના નિક્ષેપ
કર્મનિષેપ
ભાવ નિક્ષેપ.
આગમથી આગમથી
સહજ નામ સાંકેતિક નામ.
કત્રિમ અત્રિમ
શરીર ભવ્ય શરીર તદ્દતિરિક્ત
આગમથી આગમથી સહજ સાંકેતિક
- કૃત્રિમ અકૃત્રિમ ૧. નામ નિક્ષેપ–તેના બે ભેદ સહજ નામ, અને સાંકેતિક નામ ૧. સહજ નામ–જે ગુણ નિષ્પન્ન નામ અનાદિ અનંત ભાગે સદા સર્વદા એ
વસ્તુનું એનું એજ નામ ચાલતું આવેલું અખંડિતપણે વર્તે છે. ઉદાહરણ-૧ જીવને જીવ કહીએ, ચેતન કહિએ, આત્મા કહીએ. ૨. અજીવને - અછવ કહીએ ૩. પુદગલને પુગલ કહીએ. ૪. રૂપીને રૂપી કહીએ. ૫.
અરૂપીને અરૂપી કહીએ. ૬. ચતુર્મતિ ભ્રમણને સંસાર કહીએ. ૭. તેના અભાવે મુક્તિ કહીએ. ૭. જ્યાં આકાશ દ્રવ્ય એક જ છે તેને અલોક કહીએ. ૮ બાકીનાને લેક કહીએ. ૮. સમ્યકત્વ-ચતુર્થ ગુણસ્થાનથી અયોગી ચાદમાં ગુણસ્થાન પર્યત આત્મગુણની વ્યક્તિરૂપ સાધનાને ધર્મ કહીએ.
૮ બાકી મિથ્યાત્વ કહીએ. ઇત્યાદિ. ૨. સાંકેતિક નામ–તે કોઈકનું કરેલું-સતિ દર્શાવવા અર્થે નામ. તેના બે ભેદ છે.
(૧) કૃત્રિમ સાંકેતિક નામ–પાડેલું નામ. જેમકે કર્મચંદ, ધર્મચંદ ઈત્યાદિ
આમાં નામ પાડવાવાળાએ સંકેત અને સંશા બાંધી હોય છે. તે આદિ
સાંત ભાંગે છે. (૨) અકૃત્રિમ સાંકેતિક નામ–આ નામ કોઈના પાડવાથી થયાં ન હોય, પણ
અનાદિ સંબંધથી ચાલ્યાં આવેલાં હોય. જેમકે – મનુષ્ય ગતિને મનુષ્ય કહીયે, એકેન્દ્રિયથી પચેંદ્રિય સુધી નિર્વસ કહિએ,
