________________
નિક્ષેપ સ્વરૂપ. ___ फलमेव गुणः फलगुणः फलं च क्रिया भवति तस्याश्च क्रियायाः सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्ररहिता या ऐहिकामुष्मिकार्थ प्रता याः अनात्यंतिको नैकांतिको भवेत् फलं गुणोप्य गुणो भवति सम्यग्दर्शनशानचारित्रक्रिया यास्त्वेकातिका नाबाधसुखाख्य सिद्धिगुणो वाप्यते एतदुक्तं भवति सम्यग्दर्शनादिकर क्रियासिदिफलगुणेन फलवत्यपरा तु सांसारिकसुख फलाभ्यास एवं फलाध्यारोपाभिष्फलेत्यर्थः॥
બીજી રીતે કહીએ, અને ચારે નિમાં ઉપકારી શું છે અને તેમાં એક બીજા સાથે શું સંબંધ છે તે બતાવીએ. શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજી શ્રી શાંતિનાથ જિનસ્તવનમાં સ્તવે છે કે- “સાધક તિને નિક્ષેપ મુખ્ય, વાહાલા મારા રે, જે વિશ્વ ભાવ ન લહિયે રે, ઉ૫કારી દુર ભાષ્ય ભાખ્યા; ભાવ વંદને ગ્રહિયે રે–
ભવિક જન હરખો રે, નિરખી શાંતિ નિણંદ. ૬ વિવેચનાર્થ –૧ નામ ૨ સ્થાપના અને ૩ દ્રવ્ય એ ત્રણ નિક્ષેપ તે જ ભાવના કારણ છેઆ ત્રણ નિક્ષેપ સાધક એટલે કારણ છે; એ ત્રણ નિક્ષેપો વિના ભાવ નિપ થાય જ નહિ અને નામ તથા સ્થાપના એ નિક્ષેપો ઉપકારી કહ્યા છે. ભાષ્યને વિષે કહેલ છે કે દ્રવ્ય નિક્ષેપ પિંડરૂ૫ છે માટે ગ્રહવાય નહિ, અને ભાવનિક્ષેપ અરૂપી છે, તેની તે બંને નિક્ષેપ નામ તથા સ્થાપના વિના રહવાય-સેવાય નહિ, તેથી પ્રથમના બે નિક્ષેપ નામ ને સ્થાપના ઉપકારી છે. અને મોક્ષ સાધવામાં સંવર નિર્જરા કરવાને તો વંદકને જે ભાવ તે ગ્રહણ કરવાને છે, કેમકે શ્રી અરિહંત ભાવ નિક્ષેપ તે અતિ વિષે છે, તે જો પર જીવને તારે તો કોઈ જીવને સંસારમાં રહેવું પડે નહિ; પરંતુ તે તો
अहवा नाम ठवणा, दवाएं भाव मंगलं गाए। पाएण भाव मंगलं, परिणाम निमित्त भावाओ ॥-04. + वत्थुसरुवं नाम, तप्यञ्चयहेउओ सधम्मव्व। . बत्थु नाणा विहाणाहो, ज्जा भावो वविज्जो॥ वत्थुस्स लख्खणं सं, ववहारो विरोह सिद्धाओ। अभिहाणाहिणाओ बुद्धिसद्धो अकिरियाय ॥
--माथा नाम प्रधान यथु. आगारो भिप्याओ बुद्धि किरिया फलं च पारणं । जह दीस ठवणाए न तहा नामेन दविंदो॥ आगारभयं सव्वं सद्दवत्थु किरियाभिहाणाएं । आगारमयं सव्वं जमणागारा तया नत्थि. ॥
--मा स्थापना प्रधानत्व य
