________________
૧૧૮
શ્રી જન ધ. કો. હરહ. કારણ ભૂલાઈ જવાયું હોય અને તે સંખ્યાને અંક સમજી, બાકીનાઓ * દસા ” એમ એાળખાયા હોય અને વટલેલા હોય તે પાંચા ” કે “ અહીઆ ' કહેવાયા હોય.
આથી પણ બળવત્તર અનુમાન એવું છે કે દરેક ન્યાતમાં કોઈ ધર્મના કાર્યમાં દશાંશ. અને વીશાંશ ભાગ આપનારનાં જૂદાં તડ બંધાયાં હોય. વાયુપુરાણમાં પાંચમા અધ્યાયના ૫૧ મા શ્લોકમાં એવું કહેવું છે કે જેઓ વાવના માટે પોતાના ધનને દસમે વીસમે ભાગ ખરચશે, તેને અનલ લાભ થશે,
वाप्यर्थ यो धन किचिल्लब्धं निस्सारयिष्यति ।
यो विशाशं वा दशांशं वा तस्य लाभस्त्वनगेलः ॥ આ ઉપરથી વીશાંશી અને દશાંશી એવા બે ભાગ પડી, વીસા અને દસા થયા હેય તે બનવાજોગ છે. વિક્રમના પંદરમા શતક પહેલાંના લેખોમાં વિસા-દસા ભેદ જોવામાં આવતું નથી, તેથી તે વખતે તે નહિ હેય એમ માનવું ભૂલભરેલું છે. તે વખતે તડના રૂપમાં હશે, અને જૂદી ન્યાતો બંધાઈ નહિ હોય. જેઓ જેનેના સંસર્ગથી એ ભેદ પડેલો માને છે, તેઓ ભૂલી જાય છે કે જેમાં પણ તેવા ભેદે છે.
વાયુપુરાણની પ્રાચીનતા. મેં આ લેખના આરંભમાં વાયુપુરાણની પ્રાચીનતાનાં કારણે દર્શાવવાની પ્રતિજ્ઞા કરી છે, તે હવે જોઈએ, આ કારણે નીચે પ્રમાણે છે – - (૧) ગ્રંથમાં દસા–વિસાના ભેદ જણાવ્યા નથી, તેથી એ ભેદ પડયા તે પહેલાં તે હે જોઈએ.
(૨) જૈનગ્રંથમાં વાયુ અને હનુમાનની ઉત્પત્તિ આ સ્થળમાં થયેલી છે, એમ સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે વાયુને તે વાયડના અધિષ્ઠાતા દેવ પણ ગણેલા છે. આ હકીક્ત વાયુપુરાણનો હકીકત સાથે ભળે છે.
(૩) બા ભાવ માં વાડવાદિય સંબંધી પણ ઉલ્લેખ છે. વાપુત્ર પ્રમાણે આ ઋષિ વાયડના મૂળ પુરૂષ છે.
(૪) વાવ ૫૦ માં ગમે તે રૂપમાં પણ જૈન સંપર્કને ઉલ્લેખ નથી, તેથી તેની રચના, તે સંપર્ક પહેલાં થયેલી હોવી જોઈએ.
આ બધાં કારણોથી વાયુપુરાણને સમય હું વિક્રમની તેરમી સદીના પહેલાં મૂકે છે. આ ગ્રંથ બહુ અદ્ધ રીતે છપાયે છે, તેથી તેની શુદ્ધ પ્રાચીન પ્રત મેળવી, તેને પ્રકટ કરવાની આપણી પાસ ફરેજ છે. તેની સાથે વાયડ સંબંધીનું ઐતિહાસિક સાહિત્ય પણ એકત્ર કરી, પ્રસિદ્ધ કરવું જોઈએ.
ઉપસંહાર, ઉપસંહારમાં મારે ડું જ કહેવાનું છે. બે માસના ગાળામાં જેટલી હકીકત મળી શકી, તે મેળવીને તેને ઉપયોગ કર્યો છે. મેળવેલી બધી હકીકતને પણ સ્થળ અને સમયના
* અમને તે રા. વ્યાસને અભિપ્રાય અમારા અનુભવ પ્રમાણે બરાબર અને બલવત્તર લાગે છે.
તંત્રી,
