Jain Yug 1984

SR No.: 536287
Original Sutra Author: N/A
Author: Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1984
Total Pages: 622
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Jain Yug, & India
File Size: 49 MB

Page 556

જેનયુગ
૪૩૬
અષાઢ-શ્રાવણ ૧૮૯૪ સમયના પ્રસિદ્ધ ગ્રંથમાંથી ચોક્કસ ઉતારાઓ છે તેનાથી તત્ત્વજ્ઞાન શંકાયુક્ત રહે છે, તેમને નિશ્ચર થઈ શકે સાબિત થાય છે એમ કહ્યું. તે વખતે હસ્તલિખિત નથી. વળી સંસકૃત ટીકાએ આગમો પર હોવાથી ગ્રંથો હતા અને સર્વત્ર સર્વકાળ ઉપલબ્ધ ન હતા. સંસ્કૃત જાણનારા તે પ્રાકૃત સાહિત્ય પણ સમજી શકે
શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યની વિશિષ્ટતા તેમણે એ કહી કે એમ છે. મેં પૂછ્યું એ બધું વિદ્વાન નિપજાવવાની એ તેમના સમયના upto date વિદ્વાન છે અને દષ્ટિએ કહ્યું પણ જે કન્યાઓ તથા સ્ત્રો ને સોના દરેક વિષયના તેમના ગ્રંથોમાં પૂર્વેના સકલયથોનું દહન શબ્દાર્થ ગોખે છે તે કરતાં પ્રાકૃત ભાગ પરેશિકા જેવું અનુપમ રીતે આપી પોતાની વિસ્તારથી તથા અનુ શિખી અર્થજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે એ વિશેષ ઈષ્ટ છે કે નહિ? ભવથી તેમાં નવાં તત્ત્વ ઉમેરી પિતાની મુદ્રા પાડે છે ત્યારે તેમણે તે કબુલ કર્યું પણ કહ્યું કે તેને જે માત્ર ઉદાહરણ તરીકે તેમનાં કાવ્યાનું શાસન દેનુશાસન સંસ્કૃત માર્ગો પદેશિકા પણ કરીને પ્રાકૃત કરે તો બહુ સારું પ્રમાણમીમાંસા સિદ્ધહેમવ્યાકરણ હૈમકોશ ઈત્યાદિ જ્ઞાન થાય. મેં કહ્યું એ બે ભાષાને બેજે શું તેઓ છે. પ્રમાણુમીમાંસા પૂરી મળે તે પાઠ્યક્રમ માટે ઉપાડી શકે તેમ છે ? ત્યારે તેમણે કહ્યું કે છેવટ ગુજ. અત્યુત્તમ પુસ્તક છે. આ સર્વ ઉલ્લેખ માટે તેમણે રાતી તે પ્રાકૃતના અભ્યાસીએ બહુ સારું જાગુવાની સિદ્ધસેન દિવાકર હરિભદ્રસૂરિ હેમચંદ્રાચાર્ય યશવિજયજી જરૂર છે. મારો અભિપ્રાય જૈન શાળાઓ માટે શિક્ષણ
આદિના શ્રત પરિચય સંબંધી વિધાની પાસે નિબંધ પદ્ધતિમાં પ્રાકૃત શિખવાનું દાખલ થાય એ છે, જેથી લખાવવાની આવશ્યક્તા પ્રદર્શિત કરી.
માત્ર પ્રાકૃત શબ્દોના અર્થો ગોખાવી પૂહુતિ કરવામાં જન સાહિત્યના અભ્યાસ માટે સંસ્કૃત અને આવે છે તેમ ન થાય અને વિશેષ જ્ઞાન થાય. પ્રાકૃત બેમાંથી કઈ એક ભાષા શિખવા જેવી છે? એ બીજી ઝીણી ઝીણી ઘણી ચર્ચાઓ થઈ પરંતુ તે સાપ્રશ્નનો ઉત્તર આપતાં તેમણે સંસ્કૃતજ પ્રધાન તથા માન્ય જનને રસ પડે એી ન હોવાથી મૂકી દીધી છે. ઉપયોગી છે એમ કહ્યું, કારણકે સંસ્કૃતને તત્વજ્ઞાન મુંબાઈ મે ૧૯૨૮. મોહનલાલ ભ. ઝવેરી નિસંશય થાય છે, જ્યારે માત્ર પ્રાકૃત જાણનારાનું
B. A. L L. B.
નયચંદ્રસૂરિકૃત હમ્મીર મહાકાવ્ય. [ આ પુસ્તક સંસ્કૃતમાં છે અને તે સંશોધિત કરીને શ્રીયુત નીલકંઠ જનાર્દન કીત્તનેએ સને ૧૮૭૯ માં પ્રકટ કર્યું હતું તેને આજ ૨૭ વર્ષ થઈ ગયાં છે. આ એક એતિહાસિક કાવ્ય છે અને તેના રચનાર એક જૈનાચાર્ય છે. તેમાં સંશોધકે એક અંગ્રેજી પ્રસ્તાવના મૂકી છે તેને સાર નીચે પ્રમાણે છે:- ]
ડા. બુહલરે વિક્રમાંક દેવચરિત્રની પિતાની પ્રસ્તા. અને હમ્મીર રાસા બંનેને, સારંગધર કે જે રણથંભવિનામાં હમ્મીરમદમર્દનનો ઉલ્લેખ એ રીતે કર્યો છે કે ના ચેહાણ હમ્મીર બારોટ-ભાટ હતો એમ તે તે જેસલમેરના જૈન ગ્રંથભંડારમાં નેવુંક વર્ષ પહેલાં જણાવે છે તેની રચેલી કૃતિઓ તરીકે, ઉલ્લેખ કરે છે. વિધમાન એવું એતિહાસિક સંસ્કૃત કાવ્યું છે. મને આ શારંગધર પોતે જણાવે છે કે તે રણથંભોરના ચોહાણ જન લિપિમાં લખેલ કાવ્ય “હમ્મીરમહાકાવ્ય ભળી હશ્મીરનો સમકાલીન નહોતો અને તેને પિતામહ રધુઆવ્યું, તેના નામમાં ફેર છે છતાં હું અનુમાન કરી નાથ તે રાજાને ગુરૂ હતે. શારંગધર પિતાની પદ્ધમાનું છું કે જેસલમેર ભંડારમાંનું ઉપર ઉલેખેલ કાવ્ય તિમાં અને ગદાધર પોતાના રસિક જીવન’ માં “અજ્ઞાત અને આ કાવ્ય બને એકજ હશે કારણુંકે તેના અંતમાં ના મથાળા નીચે હમ્મીર સંબંધીના કેટલાક હમ્મીરનું મરણ અને તેના પર વિલાપ એ હકીકત મૂકે છે કે જે આ કાવ્યમાં જોવામાં આવતા નથી. આવે છે. કર્નલ ટેંડ પોતાના રાજરથાનમાં હમીરકાગ્ય અપયા દીક્ષિત પણ પિતાના “કુવલયાનંદ”માં “અક્ર