Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રિટિશકાલીન અમદાવાદની વાઘેશ્વર પોળના મકાનનું ખતપત્ર
(ઈ.સ.૧૮૨૭)
અમદાવાદના લોકજીવનની ઝાંખી કરાવતા કેટલાક ખતપત્રો વિદ્વાનોએ પ્રસિદ્ધ કર્યાં છે. નગરીય જીવન, લોકોની રહેણીકરણી તેમજ લોકોની આર્થિક સ્થિતિના વર્ણન તેમજ વિશ્લેષણની દૃષ્ટિએ તે ઉપયોગી પુરવાર થયાં છે. આ પ્રકારના મોટાભાગના ખતપત્રો અમદાવાદના મકાનો અને દુકાનોના ખરીદ-વેચાણ તેમજ ગીરવે મૂકવાને લગતાં છે અને તે અમદાવાદની પ્રતિષ્ઠિત વિદ્યાકીય સંસ્થા ભોળાભાઈ જેશીંગભાઈ વિદ્યાભવનમાં વ્યવસ્થિત રીતે સચવાયા છે.
પ્રા. વિકેશ પંડ્યા*
આમ છતાં આજે પણ કેટલાક કુટુંબોએ આવા વિરલ દસ્તાવેજો સંઘરી રાખ્યા છે. મને પ્રસ્તુત દસ્તાવેજ જાણીતા ઈતિહાસકાર મકરંદ મહેતા પાસેથી પ્રાપ્ત થયો છે. તેમણે આ દસ્તાવેજ શ્રી પુરૂજીત સૈયદ પાસેથી પ્રાપ્ત કર્યો હતો. શ્રી સૈયદ ન્યાય ખાતામાં ડીસ્ટ્રીક્ટ અને સેશન્સ જજ તરીકે હતા અને ૧૯૨૮માં નિવૃત્ત થયા બાદ તેઓ અમદાવાદની બૌદ્ધિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓમાં આગળ પડતો ભાગ ભજવી રહ્યાં છે. તેઓ પોતે વડનગરા નાગર ગૃહસ્થ છે. પ્રસ્તુત દસ્તાવેજ પણ તેમના જ વડવાઓને લગતો છે.
દસ્તાવેજનું વર્ણન :
દસ્તાવેજ મુજબ ત્રંબકલાલ સુંદરલાલ મહેતા નામના નાગર ગૃહસ્થે સંવત ૧૮૮૩ના વરસે પોષ સુદ ૧૧ ને સોમવારે વાઘેશ્વરની પોળમાં એક મકાન ખરીદ્યું. સેવકલાલ આત્મારામ મોઢ નામના એક નાગરે તેમને તે રૂ.૨૦૦૦)માં વેચ્યું હતું.
ગુજરાતી બાળબોધ લિપિમાં ઘડવામાં આવેલા આ દસ્તાવેજની શૈલી છેક મુઘલ સમયથી આવેલી પરંપરાઓને અનુસરતી જોવા મળે છે. આ દસ્તાવેજ અક્ષરશઃ નીચે મુજબ છે :
દસ્તાવેજ :
“સ્વ(સંવ)ત ૧૮૮૩ના વરખે પોશ શુદ ૧૧ વા. શોમે દર્દીને (૮, જાન્યુઆરી ઈ.સ.૧૮૨૭) મહેતા. ત્રંબકલાલ સુનદરલાલ વારશાત જોગ લી. મેહેતા સેવકલાલ આતમારા
મ મેહેડ જતે અમારૂ ઘર ૧ મેહેલે વાઘેશરીની પાળ ચકલે રાઅપુરમાંની પોલનું ધ૨ ૧ તથા મેહેતા બજુભાઈ સુયાંનું ધર તમોને અમારી
રાજીખુશીથી વેચાણ રૂ.૨૦૦૦) માટે આપુ છે તેના ખુટ ૪ ની વીગત ચોક કુ(ખુ)લો (?) પેશારો પછમ શામુ બારેણાનો છે ને પરશાળનું બારેણુ ઉતરા
ભીમુખનુ છે તેની પછીતમે હદે જણાતી (દખણાતી) મેહેતા કર્સનલાલ આણન્દલાલના ચોકમાં પડે છે તથા કરો ૧ પુરવ દીશાનો મેહેતા કેશવલા
લ સુદરલાલના દે(3)લામાં પડે છે તથા કરો ૧ પછમનો પોલના રશતામાં પડે છે આ રીતે અશલ હદ પરમાંણે તમોને વેચાણ આપુ
* ૩, ગાર્ડનવ્યુ એપાર્ટમેન્ટ, ધનશ્યામબાગ સોસાયટી, ઉત્તમનગર, મણિનગર, અમદાવાદ-૮
‘પથિક' – મે * ૧૯૯૮
૬
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535452 |
| Book Title | Pathik 1998 Vol 38 Ank 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagjibhai K Bhatti and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 20 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 2 MB |