Pathik 1998 Vol 38 Ank 08

SR No.: 535452
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Publication Year: 1998
Total Pages: 20
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Pathik, & India
File Size: 2 MB

Page 6

સાતમી સદીમાં ઇજિપ્તના શહેનશાહ જસ્ટીનના સમયે કોસમોસે હિંદની મુસાફરીનું વર્ણન કરેલ છે. તેમાં ઇજિપ્તના વહાણ હિદના પશ્ચિમ કિનારાના બંદરે આવતા હતાં ત્યાં દૂરપૂર્વના વહાણો તેજાના અને આફ્રિકાથી હાથીદાંત લાવતા હતાં. છાડબેટ પાસેના બંદરે જુદા જુદા દેશના વહાણ આવતાં હતાં. આ વહાણના માલિકો આપસમાં માલ લે વેચ કરતા હતાં. અને વેચાણ થયા પછી જે માલ દેશમાં રહેતા તેના પર કસ્ટમ વસુલ કરવામાં આવતું હતું. આમ ટેક્સ ફ્રી વેચાણની વ્યવસ્થા હતી તેથી આ બજારને રામ કી બજાર, રહીમ કી બજાર કે રોમન હાટ કહેવામાં આવતું હતું. આ બંદર નજીકનું મુખ્ય વેપારી શહેર પ્રતિહાર રાજાઓનું પાટનગર મંડોર હતું. જાવાના વસાહતીઓએ પોતાના પાટનગરનું નામ “મૈન્યન’ રાખેલ હતું.
(૬) વલભીની સત્તા પશ્ચિમ સમુદ્ર સુધી હતી એમ આર્યમંજુશ્રી મુલકલ્પ ગ્રંથમાં કહેલ છે. ઈતિહાસ લેખક જયસ્વાલે પુરાણોની ભુગોળને આધારે વલ્લભીનુ શાશન ઉજજૈનથી કરછ સુધી વિસ્તરેલું જણાવેલ છે. ધ્રુવસેન ૧લાનું ઈ.સ. પ૧૭નું દાનપત્ર, કચ્છ વિષયે આવેલ પુષ્યતરના કુમાર નામે બ્રાહ્મણને દાન આપ્યાનું છે. બીજું દાનપત્ર શીલાદિત્ય ૧ લાનું (ઈ.સ. ૧૯૫ થી ૬૧૨) ભદ્રેશ્વર મુકામે આપેલ છે. દેશી રાજના શાસનકાળમાં તલાટી માટે “ધુ મુખી માટે ‘મહેતર તથા અશ્વરોહી માટે “સવાર” શબ્દ કચ્છમાં વપરાતા હતા. જે મૈત્રક શાસનની અસર સૂચવે છે. કચ્છમાંથી સિંધના હિંદુ શાસકોના કોઈ સિક્કા મળેલ નથી. સિંધના શાસકે કચ્છમાં મંદિર બંધાવેલ હોવાનું જણાતું નથીઆથી કચ્છમાં મૈત્રકોની સત્તા હતી એમ ઠાકરશીભાઈ કંસારાએ લખેલ છે. કચ્છમાં સમાં આગમન પછી ગુર્જર અપભ્રંશની અસર ઝીલતી કચ્છી ભાષા વિકાસ પામેલ હશે. કચ્છમાં બોલાતી ભાષાની વિશિષ્ટતાની નોંધ પાણિનીએ અષ્ટાધ્યાયીમાં કરેલ છે, “કચ્છી ભાષાનું વર્ણનાત્મક પૃથ્થકરણ નામે મહાનિબંધમાં ડૉ. સતીશ રોહડાએ કચ્છી ભાષા સ્વરાંત નહિ હોતાં બંજનાંત ભાષા હોવાનું જણાવેલ છે. સંસ્કૃત ભાષાની મૂર્ધન્ય ધ્વનિ ઇન્ડોયુરોપિયન પરિવારની બીજી કોઈ ભાષામાં નથી. એટલે એ અનાર્ય પ્રભાવ હોવાની સંભાવના વિમલચંદ પાંચે તેમના પ્રાચીન ભારતકા રાજનીતિક તથા સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસમાં દર્શાવેલ છે. ત્રીજું વિશ્વ પુરાતત્ત્વ અધિવેશન દિલ્હીમાં ભરાયેલ, જેનો અહેવાલ પથિક જાન્યુઆરી ૧૯૯૫માં આપેલ છે. તેમાં ડૉ. પરપોલો અસ્કો ફિનલેન્ડ) ના “એવિડન્સ ફોર હવિડિયન લેન્ગવેજ ઇન ધ ઇન્ડસ ઇન્ક્રીપ્સન અને પ્રો મધીબનના કમ્પ્લીટ ડિસાઈફટમેન્ટ
ઓફ ધ સ્કિટના નિબંધોમાં દ્રવિડ લિપિ હોવાનું જણાવી ગુજરાત, કચ્છ, સૌરાષ્ટ્રના પુરાવા ટાંકીને આ બાબતે આ વિસ્તારમાં સંશોધન અંગે રસ દર્શાવેલ હોવાનો ઉલ્લેખ છે.
(અનુસંધાન પૃ. ૧૨નું ચાલુ) આ નાથોનો આચરણ-વ્યવહાર બગડતો ગયો, તેઓ સ્ત્રીઓ પણ રાખતાં થયાં, આથી સત્તાધીશોએ તેઓને મંદિરથી અલગ કરી, મઠાધિપતિ તરીકે સંન્યાસી નિયુક્ત કરાયા, ત્યારથી અહીંના મઠાધિશ સંન્યાસી જ હોય છે અને તેઓ ગુસાઈજી (ગોસ્વામીજી) તરીકે ઓળખાય છે તેમની અધ્યક્ષતામાં બીજા કેટલાંક બ્રહ્મચારીઓ રહે છે જે મંદિરની પૂજાવિધિ સંભાળે છે. અહીંના મંદિરની પૂજાવિધિ પણ વિવિધ છે. અહીંનો દર્શન સમય પણ ઋતુ પ્રમાણે બદલાતો રહે છે.
સામાન્ય રીતે દરેક દર્શન (પૂજા) લગભગ ત્રણ કલાક રહે છે. આ મંદિરના પ્રાંગણમાં બીજાં અનેક નાનામોટા મંદિરો-સ્મારકો પણ આવેલ છે. આમાંનું એક છે મહારાણા કુકભા દ્વારા નિર્મિત વિષ્ણુ મંદિર. આ મંદિરને લોકો અઘાપિ મીરાંબાઈનું મંદિર કહે છે-માને છે; અને હાલ મુખ્ય મંદિર (એકલિંગજી)ના ઘી, તેલ ઇત્યાદિ સામાન રાખવા માટે તેનો ઉપયોગ થાય છે !
આગળ નોધ્યું તેમ બાપા રાવળ એકલિંગજી મંદિરના પ્રમુખ સ્થાપક હોવાની જનશ્રુતિ છે. આથી એકલિંગજી મેવાડના રાજકુળના ઇષ્ટદેવ તરીકે પૂજાય છે. એટલું જ નહિ, મેવાડના સ્વામી (મહારાણા) પણ તે જ મનાય છે. અને ખુદ મહારાણા તેના દીવાન-દીવાણજી તરીકે ઓળખાવે છે. આ ઉપરાંત મેવાડા બ્રાહ્મણોના પણ એકલિંગજી ઇષ્ટકુળ દેવ છે.
પથિક – મે * ૧૯૯૮ ૩