Pathik 1991 Vol 31 Ank 06

SR No.: 535366
Original Sutra Author: N/A
Author: K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Publication Year: 1991
Total Pages: 32
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Pathik, & India
File Size: 3 MB

Page 6

કને દેવી-દેવતાઓ માટે વપરાતું હતું તેમ આ સ્થાને લાલ ગેર તથા સફેદ ખડી અને કાળા રંગ વાપરેલા હતા એમ દેખાઈ આવે છે. હવે આપણે વાવની બહાર નીકળી બહાર કૂવાને અડીને ઉભી કરેલી મૂર્તિઓને જોઈશું.
સૌ-ગથમ જમણા હાથ તરફથી એટલે કે દક્ષિણ દિશાથી ઉત્તર તરફ જઈશું તે કીર્તિ કળશ, પટપહલવ, કમંડળ સાથેના ઋષિગણે, શિવ પાર્વતીનાં વિભિન્ન સ્વરૂપે, બ્રહ્મા-બ્રહ્માણી વારાહ-વારાહી વિષ-લક્ષ્મી, શેષશાયી વિષ્ણુ, સ્વસ્તિક નાગ પાર્વતી, ઉમા ગણેશ વિષ્ણુ, કમંડળસહ એકરંગી ઋષિ, હાથી ઇદ્ર બ્રહ્મા વિષ્ણુ મહેશ ગણેશની ઈદ્ર પૂજા કરી રહ્યા છે, સાથે મંજીરાં ઢલક પખવાજવાળા, ત્રિરવરૂપ ત્રિમુખી બ્રહ્મા, વિષ્ણુ મહેશ, ભરુ સાથેની નાગિની, ડમર સાથેની અપ્સરા વગેરે મતિઓ છે.
આ ઉપરાંત વાવના કૂવાના છેક નીચેના ભાગમાંથી સાતમા માળેથી ત્રાંબાનું શિવલિંગ તથા મંત્ર મળી આવેલ છે તે તૂટેલ અવસ્થામાં છે. નિને ભાગ છે, પરંતુ એમાં લિંગ નથી, સ્થાન ખાલી છે. એ સ્થાન ઉપર બાકોરું છે, કદાચ એમાં એ માપનું લિંગ જરૂરતે બેસાડવાનું હશે. યંત્ર જન હેય એમ લાગે છે, જે સાદુ છે, એમાં કોઈ અક્ષરો યા યંત્રની ડિઝાઈન નથી. યંત્ર બનાવતાં અને અધૂરું રહેતાં ફેંકી દીધેલું લાગે છે. હિંદુધર્મમાં માન્યતા એવી છે કે તૂટેલ મૂર્તિઓની યા દેવસ્થાનની વસ્તુઓની પૂજા ન થતાં એ કાઈના હાથમાં ન જાય એ માટે એ મોટા ભાગે આવડ હોય તેવા કુવામાં પધરાવી દેવામાં આવે છે. એ રીતે અવડ એવી આ વાવ-કૂવામાં કોઈએ પધરાવેલ હશે.
આ ઉપરાંત પાટણના રાજા ભીમદેવ પહેલાની પટરાણુ ઉદયમતિની પ્રતિમા સફેદ આરસમાં ૧૪૧ ફૂટના માપમાં કરેલી પણ છેક કૂવાના નીચેના ભાગમાંથી મળી આવી છે. સંશોધનની દષ્ટિએ આ પ્રતિમાનું ખાસ મૂલ્ય નથી, કેમકે વાવમાં એ પ્રતિમાના માપનું કોઈ સ્થાન ખાલી નથી. શિ બધાં પથ્થરનાં છે, જ્યારે આ સફેદ આરસની છે એટલે તદ્દન ભિન્ન પડતી હોઈ એ સમયની નથી એમ સ્પષ્ટ થાય છે, એટલે કે પાછળથી કેાઈ હિતેરછુએ બનાવી કુવામાં નાખેલી હશે! એ પ્રતિમાની છેક નીચે, બંને છેડાઓને છોડી, વચલા ભાગમાં, દેવનાગરી લિપિમાં શબ્દ તરેલા છે, જેમાં શરૂઆતને “ન'. અડધે તૂટેલ છે. મહારાણીની આજુબાજુ બે સેવિકાઓ છે, જેમાં એક ડાબા હાથની સેવિકા બે હાથે રાજ છત્ર પકડીને મહારાજ્ઞીના શિર ઉપર રાજ છત્ર ધરેલી ઊભેલી છે. બીજી સેવિકા એની પ્રશસ્તિ ગાતી ઊભેલી છે. મહારાણીનું કપાળ સંપૂર્ણ રીતે મેટું દેખાય એવી રીતે શિર ઉપરના કેશ સુંદર રીતે ઓળેલા હોય તેવા આવેલા છે. કપાળમાં ચાલે છે. કટિમેખલા ધારણ કરેલી છે. હસતે મોઢે, અને નીચી ઢાળીને, મહારાજ્ઞીએ જમણે પગ જમીન ઉપર મૂકેલી ગાદી ઉપર ટેકવેલે છે અને ડાબે પગ વળાંક સાથે બેસવાની ગાદી ઉપર રાખે છે. ગળામાં સેનાની ખૂબ જાડી એવી ચાર શેરની કંઠી પહેરેલી છે અને બીજો ખૂબ જાડા ત્રણ શેરને ઠેઠ નાભિ સુધી લટકતા સેનાને હાર પણ પહેરેલે છે. એણે બંને કાનની ઉપરના ભાગમાં ચાર લાઈનમાં હીરામતથી ભરેલા આભૂષણની સાથે કાન નીચે લટકતાં ડમરુ આકારનાં સેનાન કુંડળ-સમાં આભૂષણ પહેરેલાં છે. ખભા નીચેના બંને હાથ ઉપર સેનાન મથકા-આકારનાં ગળાકાર કડી તેમજ હાથની કાંધ ઉપર સોને પિચ બંગડીઓ તેમજ બંને પગમાં સેનાના જડ સકળ તથા પગના પચા પહેરેલા છે. કેડ ઉપર સેનાની કટિમેખલા ધારણ કરેલી છે. શરીર ઉપર બારીક વસ્ત્ર રેશમી જેવું પહેલું છે, પ્રતિમાની નીચેના ભાગમાં ગાદીની નીચેના ભાગમાં બંને છેડે બંને બાજુ મંગલ વાલ
માલમ