Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[અનુસંધાન પાન ૨૮ થી] વિષકન્યાઓ, મઘસ્નાતા જે નમ છે, જેમાં કઈ કપડાં ઉતારી રહી છે, તે કોઈ સ સાથે ખેલી રહી છે, તે કેઈ નગ્નની જધા ઉપર વિશ્વનાગ લપટાયેલ છે, તે કઈ ઓ નાગણિ પડી છે. ત્યારબાદ અપ્સરા ઘૂંઘટ બાંધી રહી છે, ત્યારબાદ વિષણ સાથે પાર્વતી, ત્રાષિ અસંશ, ત્યારબાદ પાર્વતી અખિ સાથે, કૃદરી ચામુંડા, ત્યારબાદ દીવાલના છેક નીચેના ભાગે જોઈશું તે અપ્સરાઓ, વિણ હયગ્રીવ એટલે વિષ્ણુને અવતાર જોવા મળે છે. ત્યારબાદ આગળ વધતાં, મધ્ય ભાગે દીવાલની સૌથી ઉપરના ભાગે, શિલા ઉપર શિવસ્વરૂપી નદી બેઠેલ છે, ઈદ્ર પણ જે શિવસ્વરૂપે, ઈશાન, દિફપાલ, પિતાની પત્ની સાથે કુબેર, ધવંતરિ, હનુમાનજી એક પગ નીચે કે પતીઓને દબાવેલી છે તેવા, આવું દશ્ય આ સ્થળે જ જોવા મળે છે. મોટા ભાગે એક જ પતી હોય છે. ઉત્તરપશ્ચિમે માટીના ઘડા ઉપર બેઠેલા બ્રહ્મા, વિષ્ણુ જેની બંને બાજુ હાથીઓ, તદુપરાંત વિષ્ણુ મહેશ, અપ્સરાઓ, જેવી કે કઈ ઘૂઘરા બાંધી રહી છે, કેઈ બંસરી બજાવી રહી છે, તે કઈ વેવાલ કરી રહી છે તેમજ સાધુ, એની નીચે વચલા ભાગમાં જોઈશ તો બ્રહ્મા વિષ્ણુ મહેશ સાધુ, અપ્સરાઓ કે જેમાં એક વાંદરું એક સુંદરીના ગ ઉપર ચડી જતાં, એનાં વસ્ત્રો ખસી જતાં તે દીક કરી રહી છે, તે કોઈ અસર દર્પણમાં મેં જોઈ રહી છે, તે કઈ છેઠ ઉપર કંઈક લગાવી રહી છે. કોઈ કાન ખેતરી રહી છે, તે કઈ સ્નાન કર્યા બાદ એનાં ભીનાં વસ્ત્રો શરીર ચેટી જતાં બં દેખાઈ રહ્યું છે અને પિતે પિતાના વાળ સૂકવી રહી છે. તથા વાળમાંથી ટપકતા પાણીને ખેતી સમજી હંસ પાણીનાં ટપકાં પી રહ્યો છે, તે કઈ પિતાનાં મેટાં સ્તન દેખાઈ ન જાય એ કારણે કાંસકાની આડમાં ટકી રહી છે. ત્યારબાદ છેક નીચેના ભાગમાં જોઈશુ તે વિષ્ણુ અને મહેશ પિતાની પનીઓ સાથે છે. ગણેશજી તેમજ વિષ્ણુ-લક્ષ્મી, શંકર-પાર્વતી, બ્રહ્મા-બ્રહ્માણી વગેરે છે, જે અતિએ ખવાઈ ગયેલી છે. એની નીચે શિવ-પાર્વતી, ત્યારબાદ આગળ વધતાં છેવાડાના ભાગમાં એટલે કે વાવમાંથી બહાર નીકળવાના સ્થાન ઉપર પ્રવેશદ્વાર પાસેની ઉત્તરી દીવાલને સૌથી ઉપરના ભાગ, વચ્ચેનો ભાગ ખાલી છે. છેક નીચેના ભાગે લીસ્સાગરમાં પહેલા શેષશાયી વિષ્ણુ ભગવાન તથા કાર્તિકેય અને કાર્તિકેયી છે.
આ વાવને આ રીતે સંપૂર્ણ જોતાં વાવમાં દસ અવતારને બદલે ફક્ત આઠ જ અવતાર બતાવેલા છે. મત્સ્ય તથા કુર્મ અવતાર કેમ દર્શાવેલા નથી એ એક પ્રશ્ન ઉભવે છે ખર! વાવનાં કેટલાંક સ્થાનના પથ્થોમાં સ્વસ્તિક કમળ વગેરેની કલાત્મક જાળીઓ, કિન્નર, હાથી સાથે મહેલો મહાવત, વાનર-પરિવારમાં કીતિ મુખે, સિંહ, સુતેલી ભેંસ, હાથીનું ગુસ્સે થવું વગેરે દયે, સ્તંભમાં કીચડે, ઘટ૫૯, માન. અર્ધ ગોળાકાર ભાગ દલવી એમ જાનવરે માનવ કિન્ની પશુ પક્ષીઓ વગેરે કરેલાં જોયાં અને વાવની દીવાલના ખૂણાઓમાં સાધુઓ અને નૃત્યાંગનાઓ પણ જોવા મળ્યાં. વાર્તાઓ તરીકે શું તે શિલ્પમાંથી વરા અને મગર, સર્વદમન એટલે કે દુષ્યત-તલાને પુત્ર (ભારત) સિંહના દાંત ગણે છે.
સંશોધનમાં મૂર્તિઓ ઉપરથી એના શિલ્પકાર-મતિ કારોનાં નામ મળે છે, જેવાં કે મહિપાલ સહદેવ તદેવ બુદ્ધ પંથક કાકલ્પ વાગુલમ રામ ચંદ્રમા વગેરે. વાવનાં સમસ્ત શિપને અભ્યાસ કરતાં લાગે છે કે પ્રતિમા વિધાન મુજબ રંગ વાપરવામાં આવેલો હત; જેમકે મોટા ભાગે લાલ તથા માચ/૧૫
પથિક
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535366 |
| Book Title | Pathik 1991 Vol 31 Ank 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K K Shastri and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 3 MB |