Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ખાસ કરીને વાવ પાણીનું તળિયું ઊંચું હોય તેવાં સ્થાનમાં જ બાંધવામાં આવતી હોય છે. પાટણ ખાતે રાણીની વાવ અંગે એમ ન કરતાં, સરસ્વતી નદીના કિનારે ને બાંધતા, દુર્લભસરોવરના કિનારાથી પણ થોડે દૂર અંતરે રથાન પસંદ કરવામાં આવેલું હતું, કેમકે ભવિષ્યમાં સરસ્વતી લુપ્ત બને યા વહેણ પલ યા એમાં અવારનવાર પૂર આવતાં રહે તો એને કચરે તેમ એવા પંકાતા રહેતા પવનને કારણે ઊડતી રેતીથી વાવ ભરાઈ ન જાય, રેતીના ઢગ એમાં પથરાય નહિ અને અનુપમ વાવ તથા એનાં રિપે સુંદર રીતે જળવાઈ રહે એ દૃષ્ટિએ સહસ્ત્રલિંગ તળાવ તથા નદીકિનારાથી દૂર એવું સ્થાન પસંદ કરી આજન કરેલું, પરંતુ જે બીક હતી તે જ એને, આડે આવી! સમય જતાં બેનમૂન અજોડ વાવસ્થાપત્ય કાળના મુખમાં હેમાઈ ગયું, નહિ તે હાલમાં અકબંધ જેવી સંપૂર્ણ સુરેખ, જમીનમાં દટાયેલી, જળવાઈ રહેલી “મહારાણી ઉદયમતિની વાવ' જે મળી આવી છે તે મળી આવી ન હેત !
વાસ્તુશિ૯૫Jથે, જેવા કે “અપરાજિતyછા” “સમરાંગણ-મૂત્રધાર વગેરેમાં ચાર પ્રકારની વાવ દર્શાવેલી છે; જેનું મુખ્ય પ્રવેશ દ્વાર અને ત્રણ માંડવી યાને માળ હેાય તે “નંદા' કહેવાય. બે હાર, પરંતુ છ માળ-માંડવી હોય તે એ “ભદ્રા' કહેવાય. ત્રણ ધાર, પરંતુ નવ માળ હોય તે જયા” અને ચાર દ્વાર, પરંતુ અચે કસ માપ અને માંડવીઓની-માળાની સંખ્યા નક્કી નથી તેને 'વિજય' કહેવામાં આવે છે.
આ વાવ કયા પ્રકારની છે. એ કહેવું લખવું મુશ્કેલ તે ખરું જ, કેમકે વાવના પ્રવેશદ્વાર કેટલી હતી એ હજુ સુધી પ્રાપ્ત થયાં નથી તેમજ વાવ પથ્થરથી બનાવેલી છે કે પથ્થરથી મહેલી કે કે પથ્થરનાં રક્ષણ નીચે ઈ. ની દીવાલ બાંધેલી છે વગેરે રહસ્ય હજુ ખૂલ્યાં નથી ! ત્યાં આગળ ખોદકામ થવું જરૂરી છે, જેથી ઉખનન દ્વારા મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર કેટલાં હતાં એ વગેરેના પાયા મળી આવે છે એનું ખરું ચિત્ર સપડે ! બાકી સાત માંડવી-માળ હોઇ આ વાવ જયા' પ્રકારની છે.
સલ કી-સમયમાં ગુજરાતની સંસ્કારિતા અને સંસ્કૃતિના દર્શન કરાવતી મહારાણી ઉદયમતિની વાવ સંપૂર્ણ હિંદુપદ્ધતિ અનુસાર શિપ તેમજ વાસ્તુશાસ્ત્ર મુજબ જ થયેલી છે, જેમાં દેવ-દેવીએ ને દ્વારપાળો અપ્સરાઓ રૂપમંજરીએ નવ-પ્રહ સપ્તમાતૃકાઓ દુર્ગાઓ દશાવતાર વગેરેનું જેને જે દિશામાં સ્થાન મળવું જોઈએ તે પ્રમાણે તેવું સ્થાન છે. અન્ય વાવમાં હનુમાનજીની મૂર્તિ જોવા મળતી હોતી નથી, પરંતુ અયાં એમને પણ સ્થાન આપેલું હોઈ સૌનું વિશેષ ધ્યાન ખેંચે છે. અહીં એ સમયમાં પ્રચારમાં આવેલી વારાહદેવ અને વારાહી માતાની મૂર્તિઓનાં પણ દર્શન થાય છે.
કેટલાંક રતિક્રીડાનાં દરો પણ જોવા મળે છે, પટણમાં વારાહમંદિર પણ બાંધવામાં આવેલું, રાણીની વાવમાં ઊતરતાં જ સૌ-પ્રથમ નજરે આંખે વળગી જાય તેવાં આંખના લેવલમાં જ, દીવાલેના સાક્ષામાં બેસાડેલી પ્રતિમાઓ કરતાં ગવાક્ષે ની વચ્ચે વચ્ચે ખૂબ આકર્ષક રીતે, રૂપમંજરીઓને જે બેસાડવામાં આવેલી છે તે જ સૌનું આકર્ષણ કરતી હોય છે, એને કારણે જ વાવ પ્રસિદ્ધિ પામેલી છે. - રૂપમંજરીઓમાં કાંસકીથી વાળ ઓળતી, કેરાકલાપ કરતી, આરસામાં જેતી, આંખે કાજળ આજતી. બંસરી બજાવતા, પખાજ ઢેલ મૃદંગ શરણાઈ વગાડતી, તે કંઈ પૂજા સામગ્રી લઈ જતી, સ્તનપાન કરાવતી પુત્રજનની માતા, તે કે ઈ સ્નાન કરીને ઊભી થયેલી અને એના વાળમાંથી ટપકના
માર્ચ/૧૯૯૧
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535366 |
| Book Title | Pathik 1991 Vol 31 Ank 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K K Shastri and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 3 MB |