________________
અંક ૮ મો ] અધ્યાત્મ-શ્રીપાલ ચરિત્ર
૧૭ રિવાજો સંબંધમાં ઈશારા પણ છે. “વડી પાપડની વાત છે,” “જીવજીવન પ્રભુ કિયાં ગયા” એ વિલાપ છે અને ઈતિહાસના અકૅડા પણું છે.
આ પ્રસંગમાં, અવંતિ–ભરૂચ-અમ્મરકૂળ-રત્નદ્વીપ અને કંકણના નામનિર્દેશ પર વિચાર કરતાં એ કાળના પ્રવાસમાગની ઝાંખી થાય છે તેમ આજના રત્નાગિરિ અને ઠાણા જેવા પ્રદેશની એતિહાસિકતા જણાય છે. ભૂજાના બળ પર મુસ્તાક રહેનાર કુમાર બે વાત દીવા જેવી સ્પષ્ટ દર્શાવે છે. આત્માની ઓળખ અને આત્મશક્તિ પર અવલંબન. આત્માની અમરતા માનનાર માટે સાચું બળ એ જ ગણુય વિદ્યાસિદ્ધિની વાત એટલે Knowledge is powerઅથૉત્ જ્ઞાન એ મટી શક્તિ છે-નું જ રૂપક છે. એક રીતે આ પ્રદેશમાં શ્રીપાલકુમાર પોતાની પૂર્વ કરણના ફળ લણે છે અને એ અનુસાર સુખદુ:ખ અનુભવે છે. “હસતાં બાંધેલ કર્મ, રડતાં પણ છૂટે નહિ' એ વાતને સાક્ષાત્કાર ડગલે ને પગલે થાય છે. નિકાચિત કર્મો તે ભગવ્યે જ છૂટે એ વાત વધુ પ્રસંગમાં જોવાની મળે છે, પણ ધર્મવાસિત અંતર થયેલું હોવાથી, સમતાથી ભગવાય છે એટલે એ કર્મjજ ઓછો થાય છે, એમાં નવાને ઉમેરે નથી થતો. - શ્રીપાળ અને ધવલશેઠને યોગ એ સજજન અને દુર્જનના સમાગમ જે જણાય છે. એકમાં ચંદનની સુવાસ છે જ્યારે બીજામાં લસણની દુર્ગધ છે. ઉભય પોતાના સ્વભાવ ચૂકતા નથી ! નામ શ્રી પાલ અર્થાત્ શ્રી=લક્ષમી અને પાળ=પાળક યા સંચય કરનાર, છતાં એ પ્રતિ જરાપણ રાગ ધરતો નથી. કેવલ પરમાથી જીવન ગાળે છે; જ્યારે નામ ધવલ હોવા છતાં કામ કાળા કરે છે ! એક માનવ ભવ સાધી જાય છે જ્યારે બીજે છતી સામગ્રીએ મનુષ્ય જિંદગી હારી જાય છે. ધર્મથી સુવાસિત હદય, પરોપકાર વૃત્તિથી જોતજોતામાં કેવી પ્રગતિ સાધે છે એ અહીં જોવા મળે છે. કેઈનું બૂરું ન ચિંતવવાની વૃત્તિ હેવાથી, મહાભયમાંથી પણ ઉગરી જાય છે. શૂળીનું વિઘન સોયે સરે છે. પુરુષાથીને કંઈ જ અગમ્ય નથી એ ઉઘાડું દેખાય છે. *
| (ચાલુ)
ઉપદેશક દુહાસ્ત્રી પિયર નર સાસરે, સંજમીયા થિરવાસ; એટલા હોય અળખામણું, જે માંડે થિરવાસ. ગાળ સહન કરીએ સદા, ગાળે ગુમડ ન થાય; જે ગમાર જન ગાળ દે, મુખ તેનું ગંધાય. સંપત ગઈ તે સાંપડે, ગયાં વળે છે વહાણ; ગયે અવસર આવે નહીં, ગયા ન આવે પ્રાણ.
