Page Text
________________
5 ઉપયોગી જીવન
લેખક-ચતુર્ભુજ જેચંદભાઈ શાહ સ્વાર કલ્યાણની દષ્ટિએ ઉપયોગી જીવન જીવવાની મનુષ્યમાં જેટલી શકિત અને શક્યતા છે તેટલી બીજા કોઈ પણ પ્રકારના જીવમાં નથી. આ સંસારની ચારે ગતિમાં ભવભ્રમણ કરવાનો અધિકારી મનુષ્ય છે, અને ઉત્તરોત્તર અશુભ કર્મોના ત્યાગ અને ભ કર્મોની વૃદ્ધિથી છેવટ સર્વ કર્મના ક્ષયદ્વારા ભવજમણુને અંત લાવી મોક્ષરૂપ પંચમ ગતિમાં જવાનો અધિકારી પણ મનુષ્ય જ છે. મનુષ્યમાં જે ઘણુ થોડા સાધુઓ હોય છે તેમની જીવનપ્રવૃત્તિ મુખ્યત્વે આત્મ-લક્ષી હોવાથી અહીં તેમને માટે વિચારવાનું નથી. મનુષ્યોને બાકીને ભાગ જે ગૃહસ્થ વર્ગને બને છે તેને આ જગતની દરેક સારીનરસી પ્રવૃત્તિ સાથે સીધે અથવા આડકતર સંબંધ રહેલો છે તે દરેક જ્ઞાનવંત મનુષ્ય વિચારવું આવશ્યક છે. સર્વ જીમાં મનુષ્ય એક જ એવું પ્રાણી છે કે જે તેના જ્ઞાન–ચારિત્રબળથી પોતાનું તથા બીજાનું હિત કે અહિત શેમાં રહેલું છે તે વિચારી સાધી અને ત્યાગી શકે છે અને તે અનુસાર જીવનપ્રવૃત્તિ વૈજી શકે છે. ધાર્મિક પ્રવૃત્તિદ્વારા તે જે થોડુંક તત્વચિંતન અને આત્મહિત સાધે છે, તે સિવાય મનુષ્ય પ્રવૃત્તિ ઘણું ખરું સાંસારિક સુખદુઃખના કાર્યમાં જાણે અજાણે
જાયેલી રહે છે. તે માટે જે કાંઈ જ્ઞાન અને શરીરાદિક શક્તિ મળ્યા હોય તે દ્વારા જીવનનિર્વાહના સાધન માટે દ્રવ્યોપાર્જન કરવા વેપાર, ધંધા, નોકરી, મજૂરી, હુન્નર, ઉદ્યોગ વિગેરે વ્યવસાય કર, સ્ત્રી કુટુંબાદિક સંબંધ બાંધવા નભાવવા, દેશ પરદેશ મુસાફરી કરવી, વિશેષ શક્તિ હોય તે ગામ શહેર જેવા પરદેશના શારીરિક, સામાજિક, આર્થિક, રાજકીય પ્રશ્નો વિચારવા અને તે અગેની સેવાની પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લેવા વિગેરે અનેક જાતની પ્રવૃત્તિઓમાં મનુષ્ય રોકાએલો રહે છે. આપણે ઈચ્છીએ કે ન ઈછીએ પણ અત્યારના જગત વ્યવહારમાં મનુષ્ય જીવનની સ્વકીય તેમજ બીજી પ્રવૃત્તિઓ અગાઉના કેઈપણ કાળ કરતા અનેકગણું વધી છે, અને મનુષ્ય કેટલીક વાર ગમે તેટલા દૂર અંતરે રહેલા હોય છતાં એક બીજાને થોડા વખતમાં થોડીઘણું ગંભીર અસર કરતા થઈ પડે છે. જેના સિદ્ધાંતમાં કહેલ છે કે અવિરતિ એટલે સતત પ્રવૃત્તિના પરિણામે દરેક જીવની દરેક પ્રવૃત્તિ અત્યારની દુનિયા ઉપરાંત ચૌદ રાજલોકને સ્પર્શે છે. તત્વચિંતનના એ ગંભીર વિષયની અહીં વિચારશું નહિ કરતા આપણે તે આ સ્કૂલ જગત અને તેમાં પણ મુખ્યત્વે આ મનુષ્ય લોકના વ્યવહારના સુખ દુઃખને વિચાર કરવાને છે. જીવ માત્રને સુખ જોઈએ છે અને તે સુખનાં સાધને મેળવવા માટે અને તેમાં અડચણ કરતા દુઃખ અને દુઃખનાં કારણોના નિવારણ માટે તે સતત પ્રવૃત્તિ કરતા રહે છે. જીવ માત્રની આ પ્રાથમિક દશા છે અને બધી જ્ઞાનેંદ્રિય યુક્ત મનુષ્યમાં તે વિશેષ સ્પષ્ટ રીતે જોવામાં આવે છે.
( ૧૭ ) eds
| SR No. | 533739 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |