Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 01

SR No.: 533739
Original Sutra Author: N/A
Author: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publication Year: 1947
Total Pages: 32
Language: Gujarati, Hindi
Classification: Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India
File Size: 3 MB

Page 18

[ કાતિક
૧૬.
શ્રી જેન ધર્મ પ્રકાશ સુખ દુઃખ ભોગવવામાં પણ સક્રિય જડની પ્રેરણા છે. સંસારની જેટલી વિચિત્રતા દેખાય છે તેને કર્તા અવશ્ય છે, પણ તે પ્રભુ નથી પણ કર્મ સ્વરૂપી જડ છે. જીવાત્માને કર્મની પ્રેરણા થાય છે એટલે જીવ કર્મના પરિણામરૂપ વિચિત્રતા ઉત્પન્ન કરે છે. લાભ-અલાભ, જીવિત-મરણ, સુખ–દુઃખ આદિ કર્મ પરિણામ છે. આત્મસ્વભાવમાં આમાંનું કશુંય નથી. છતાં મોહના અનાદિ સંસર્ગથી આત્મામાં આભાસ માત્ર થાય છે. રસાયન (chemicals) ચોપડેલા કાચ (પ્લેટ) ઉપર અનેક આકૃતિઓ (ફોટા) પડે છે, તે કાચ ઉપર નહિં પણ ચોપડેલા રસાયન ઉપર પડે છે છતાં મનાય છે કાચ ઉપર; પણ તે રેસાયન સર્વથા ઉખડી ગયા પછી જ્યારે કાચ સ્વચ્છ થાય છે ત્યારે તેના ઉપર કોઈ પણ આકૃતિ પડતી નથી, તેમ આત્મા તે સ્વચ્છ કાચ જેવો છે, પણ અનાદિ કાળથી રાગ-દ્વેષ, મદ-મેહ આદિ કર્મના મસાલાથી લેપાયેલ હોવાથી લાભાલાભ, સુખદુઃખ આદિ અનેક અવસ્થાઓ દષ્ટિગોચર થાય છે તે આત્મપરિણામ નથી, પણ રાગદ્વેષાદિના પરિણામરૂપ છે. તે જ્યારે સર્વથા ઉખડી જાય છે ત્યારે આત્મા સ્વચ્છ થવાથી કોઈ પણ આકૃતિ-વિકૃતિને અવકાશ રહેતો નથી. માટે સુખ-દુઃખાદિ કર્મ પરિણામ છે તેમાં પ્રભુની પ્રેરણા નથી, ત્યારે ગતિમાં ભ્રમણ કરવામાં જડ સ્વરૂપ કર્મ કારણ છે. લેહચુંબકપાષાણ અને લોઢું બંનેમાં આકળ્ય-આકર્ષક સ્વભાવવાળા પાગલ હોવાથી લોઢાને લોહચુંબકપાષાણું ખેંચે છે તેમ ઉત્પત્તિ સ્થળના પુદગલે અને આત્મ સંસર્ગિત કર્મપાગલોમાં આકૃધ્ય-આકર્ષક સ્વભાવ હોવાથી જડાત્મક પુદગલો કર્મપુદગલોને આકર્ષે છે તે કર્મની સાથે ઓતપ્રોત થયેલ આત્મા સેયમાં પહેલા દેરાની જેમ આકર્ષાય છે અને ઉત્પત્તિસ્થાનમાં જઈને કર્મની પ્રેરણાથી કર્મના પરિણામરૂપ દેહાદિને ઉત્પન્ન કરે છે. સુખ-દુઃખ આદિ પણ પુન્ય–પાપના સંકેતને ધારણ કરવાવાળા પુગલોના આકર્ષણથી તથા પ્રકારના પુદગલો આકર્ષાઇને અનુકળ-પ્રતિકળપણે સંબંધિત થાય છે જેથી સુખ-દુઃખાદિની અવસ્થાઓ કર્મ પરિણામ હવા છતાં પણ આત્માની કહેવાય છે, તેમાં સર્વથા શુદ્ધ અપ્રિય ૫રમાત્માની પ્રેરણાને અવકાશ જ નથી. પ્રભુનો અનાદર કે અવજ્ઞા થઈ શકતી નથી પણ તથા પ્રકારના પરિણામને લઇને સકર્મક આત્મા કમની પ્રેરણાથી કર્મના કાર્યરૂપ પ્રભુના અનાદર પણે ઓળખાતી પ્રવૃત્તિ કરે છે જેથી અધોગતિપણે ઓળખાતા ઉત્પત્તિ સ્થળોમાં રહેલા પુદગલેને આકર્ષવા યોગ્ય જડાત્મક પગલો કર્મ સ્વરૂપે પરિણત થાય છે એટલે આત્મા તે સ્થળે જઈને ઉત્પન્ન થાય છે તેમાં પ્રભુની જરાય પ્રેરણું નથી. પૌદગલિક સુખના સાંધને સર્વથા જડ સંસર્ગવિમુક્ત પ્રભુ આપી શકતા નથી, પણ પુન્યકર્મના આકર્ષણથી આવી મળે છે. દુઃખના માટે પણ આવી જ વ્યવસ્થા છે. ( આ પ્રમાણે સંસારની વિચિત્રતામાં સક્રિય જડની પ્રેરણું હોવા છતાં અને કર્મપરિણામ અથવા તે અન્ય સ્વરૂપે સંગઠિત થયેલા જડનું પરિણામ હોવા છતાં પણ અનાદિકાળના જડના સંસર્ગને લઇને આત્મામાં આરોપ કરવામાં આવે છે માટે તે તાત્વિક નથી. તેવી જ રીતે અકિય સર્વથા શહાત્મ સ્વરૂપે પ્રભુની પ્રેરણા કે સંકેત પણ નથી; પણ તે કર્મ તથા આત્માના અનાદિ સાગનું પરિણામ છે.