Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪. સંસારાનુપ્રેક્ષા
1. આશા-ચિ સંસારમાં સર્વત્ર દુઃખ જ છે ક્યાંય કેઈ વીતરાગ આપ્તપુરુષ આજ્ઞામાં જેની રુચિ છે સુખ નથી, સંસારનું સ્વરૂપ જ એવું છે કે એમાં છે તેઓ ધમ ધ્યાન કરી શકે છે. આથી જ કહેવાયું ઈને વિયાગ અને અનિષ્ટના સ ગ થતો રહે છે કે “સTorry am” અર્થાત્ આજ્ઞામાં જ છે જેને પરિણામે જીવ દુઃખી થાય છે. આત– ધર્મ છે. આ વાત આજ્ઞા પર દઢ રુચિ રાખવી તે રૌદ્ર ધ્યાન થશ જીવને વારંવાર જન્મમરણ ધર્મ ધ્યાનનું ચિ દુ છે. જેની રુચિ ભગવાનની ભેગાવવા પડે છે. ચોર્યાશી લાખ યોનિમાં કઈ આજ્ઞામાં નથી અને માત્ર પિકળ વાતો જ કરે છે સ્થાન એવું નથી કે જ્યાં જીવે જન્મ લીધે ન તે સમજી લો કે એ ધમ ધ્યાનથી દૂર છે. હાય અને મૃત્યુ પામ્યા ન હોય. આમ છતાં કેદ પણ જગ્યાએ એને વાસ્તવિક સુખ સાંપડયું નથી. ૬)
(૨) નિસર્ગ- સાચ બધા સંબધે સોસારિક સ્વાર્થને લામાં રાખીને કશાય ઉપદેશ વિના પૂર્વભવના સરકારને રચાય છે. ક્યારેક તે સંપત્તિ કે સુખ- કારણે જે વ્યક્તિ ધર્મમાં, અહિંસા, સત્ય આદિ સાધનની બાબતમાં નજીકના સગાઓ પણ દુવૃત્તિ પાલનમાં તેમજ ધર્મકાર્યમાં રુચિ રાખે છે એવી ધરાવતા હોય છે. કયારેક આની ઉપેક્ષા કરે છે. નિસર્ગ-રુચિ ધરાવતી વ્યક્તિ ધર્મધ્યાનમાં લીન આ સમયે જીવ આર્દ્ર ધ્યાનવશ થઈને દુઃખી બની શકે છે. નિસ-રુચિ ધરાવતી વ્યકિત માં થાય છે. જે આવા સમયે એ વિચાર કરે કે આ ધર્મધ્યાન હવાનો સંકેત મળે છે. જગતમાં ધર્મ-સિવાય બીજી કોઈ બાબત સુખ (4) આપે તેમ નથી તેથી હું મને કેમ ન અપનાવું. (૧)
(૩) સુત્ર-રૂચિ જે ધર્મને અપનાવે તે વધયાનના પ્રભાવથી સુખ ધર્મશાળામાં દઢ શ્રદ્ધા રાખીને ધમમાર્ગ પ્રાપ્ત કરે છે. આ રીતે એ સારભાવના સાધકને પર યથાશક્તિ અનુસરણ કરતો હોય. આવી વ્યક્તિ સંસારમાંથી અળગો કરે છે. જે જ સંસારમાં સૂત્ર-રુચિ ધર્મધ્યાન કરી શકે છે. કેઈ સૂત્રમાં જ ફસાઈ રહે તે આર્તા-રૌદ્ર યાને થાય છે, રુચિ હોય એટલે સમજી લે કે એનામાં ધમ ધ્યાન જેનાથી મુક્ત થઈએ તો જ ધમ ધ્યાનમાં સ્થિર છે. આવી જ રીતે કોઈ વ્યક્તિને સૂત્ર સાંભળતા થવાય છે. આ જાત સંસારાનુપ્રેક્ષાથી ચાર ગતિમાં સાથે જ ધર્મમાં રુચિ લેવાનું શરુ ફરે તે માનો બધી અવસ્થા માં સંસારના વિચિત્રતાપૂર્ણ કે એ ધર્મધ્યાનમાં છે. સ્વરૂપનું ચિંતન કરીને એ ક ધ્યાનથી દૂર
૯ (૪) અવગાંઠ-સાચ
જ અવગ, આ ચારેય અનપેક્ષાઓ ધમકાનમાંથી ચલિત આનું બીજું નામ છે વિસ્તાર-ચ. દ્વાદથતા સાધકને સ્થિર કરે છે,
શાંગી અથવા તૈ ધર્મ શાસ્ત્રાને વિસ્તારથી વિલેષણ
કરીને અને એમાં ઊંડા ઊતરાને સમજવાની શ્રદ્ધા ધર્મધ્યાનનાં ચાર લક્ષણો કે રુચિ હોય તે તે ધમ ધ્યાન કરી શકે છે અવધર્મધ્યાનને ઓળખવા માટે એના ચાર હથ ગાઢ-રુચિ એ સાધકના ધમ ધ્યાનની પારાશીશી છે. બતાવવામાં આવ્યા છે. (૧) આજ્ઞા-રુચિ (૨) આ ચાર રુચિ હોય તો તે ધમ ધ્યાન હોવાની નિસર્ગ-રુચિ (૩) સૂત્ર રચિ અને (૪) અગાઢ- સૂચક છે. ચાર ચમાથી કદાચ કોઈ એકાદ રુચિ રુચિ.
હશે તે પણ ધમકાનમાંથી ચલિત થતા માનવી ૧૦૬
જવું જરૂરી છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531994 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 088 Ank 11 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pramodkant K Shah, Prafulla R Vora |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1990 |
| Total Pages | 21 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |