Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તીર્થકરોનાં લાંછન
વગીકરણ–૨૪ લાંછને માંના આપણે ભિન્ન “આઠ મંગળ” નામના પ્રથમ કિરણમાં પણ એ ભિન્ન વર્ગ પાડી શકીએ. કળશ અને કાચબે એ વિષે કેટલીક હકીક્ત રજૂ કરી છે. સાથે સાથે એમાં બંને ગણતાં પચ્ચીસ લાંછનો થાય, તેમાં તિર્યંચ મથાળે આઠે મંગળના ચિત્રો અને પૃ. ૩ માં કેટપંચેન્દ્રિયને મેટો ભાગ છે. એમાં પશુસૂચક દસ લાંક મંગળનાં અન્યાન્ય ચિત્રો પણ આપ્યા છે. નામે નીચે મુજબ છે ––ડે, ઘડે, ડુક્કર, પાડે, આથી અહીં હું હવે એ બાબતને જતી કરી, કેટબકરે, બળદ, વાંદરો, સિંહ, હરણ અને હાથી. લીક બાબત ઉરું છું
પંખી-વાચક નામ બે છેઃ કૌચ અને બાજ. નવાવર્ત અને નંદાવર્ત–પાઈય સાહિત્યમાં
આ ઉપરાંતનાં અન્ય પ્રાણીઓનાં નામ નીચે “નંદાવર” તેમજ “નંદિયાવત્ત” એમ બંને શબ્દો પ્રમાણે છે-કોચ, મગર અને સપ.
વપરાયા છે અને એના અનુક્રમે અનુરૂપ સંસ્કૃત કેટલાંક નામ ભૂમિતિને લગતી આકતિઓને શબ્દ “નંદાવર્ત ” અને “નંદ્યાવત” છે. આ બંને રમરણ કરાવે છે. જેમ કે નન્દાવત, શ્રીવત્સ અને
બીનાની, રાયપૂસેઈજજની મલયગિરિરિકૃત વરિતક.
વૃત્તિ (પત્ર ૮ અ) સાક્ષી પૂરે છે, કેમકે એ સૂરિએ બાકીનાં નામને “પ્રકીક' તરીકે ઓળખા
આ બંને શબ્દો અને એના શબ્દસંસ્કારની નોંધ
લીધી છે. આ સરિએ વવાય ઉપર વૃત્તિ વીએ, તે નામે હું નીચે મુજબ રજૂ કરું છું:-કમળ
રચી છે. એની નીચે મુજબની પંક્તિ નંદાવર્તના અને નીલ કમળ, કળશ અને કુંભ, શંખ, ચન્દ્ર
વરૂપ ઉપર પ્રકાશ પાડે છે – અને વજ. પરિચય –પ્રાણીવાચક પંદર નામ છે. તેમાંથી
“નાથાવર્ત પ્રતિનિવરોના સ્વરિત
” બાજ પક્ષીને “ શકરો” તેમ જ “ સીયાણપણ જોવરાવો રઢિયઃ કહે છે. એને અંગ્રેજીમાં હુંક (Hawk ) કહે છે. આ ઉપરથી જાણી શકાય છે કે ન ઘાવતને. એ પક્ષીની વાત શિબિ રાજાના પ્રસંગમાં તેમજ પ્રત્યેક દિશામાં નવ ખૂણા હોય છે અને એ એક શાંતિનાથના ચરિત્રમાં પણ આવે છે.
જાતને સ્વરિતક છે. કૌચ માટે અંગ્રેજીમાં હેરન (Haron) નવ ખૂણા હેવાની વાત અભયદેવસૂરિએ પણહાતેમજ કર્યું (Kurlew ) શબ્દ પણ વપરાય છે. વાગરણુ(દાર ૧)ની વૃત્તિમાં દર્શાવી છે. એમની “ચ”ને માટે સંસ્કૃતમાં “ઈંચ” અને “ ” પહેલાં કેણે તેમ કર્યું છે? એ બે શબ્દો પણ વપરાય છે. પાઈયમાં ‘કેચ ” નન્દાવત કે નાવર્ત કે એ બંને શબ્દની
બ્દ છે. એ ઠાણુ ઠા, છ, સુત્ત ૫૫૩ )માં સિદ્ધિ વિષે કોઈ સ્થળે ઉલ્લેખ હેય એમ જાણુવપરાય છે. અહીં કહ્યું છે કે “પૈવત’ સ્વર સારસ વામાં નથી. એથી નન્દાવર્તને અંગે એક કલ્પના અને કૌચ ઉચ્ચારે છે.
રે છે તે રજૂ કરું છું. નન્દાવનન્દ આવતું. નન્હાવત, શ્રીવત્સ અને સ્વસ્તિક–આ નન્દ નવ થયા છે. આવત"ને અર્થ આંટ, ચકરાવે વિષે મેં મારા લેખ નામે “ સ્વસ્તિક, શ્રીવત્સ એમ કરાયો છે. આથી નવ આવતવાળો સ્વસ્તિક અને નવાવર્ત” માં બન્યું તેટલા વિસ્તારથી નિર તે “નાવત” એમ કહી શકાય. પણું કર્યું છે. વળી પાંચમી “ કિરણાવલી”ના –
– – ૨ એવાઈ (સુર ૨૬, પત્ર પર આ તેમજ ૧ આ લેખ “ચિત્રમયજગત” (વર્ષ ૨૧ સુર ૩૧, પત્ર ૬૮ આ ) માં “શંદિઆવત્ત' શબ્દ મક ૧૨) માં ઇ. સ૧૯૭૬ માં છપાય છે. વપરાય છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531620 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 053 Ank 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 20 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |