Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
तथा हि-पूर्वविद्भिः सकलनयसंग्राहीणि सप्त नयशतानि विहितानि, यत्प्रतिबद्धं सप्तशतारं नयचक्राध्ययनमासीत् । तत्संग्राहिणः पुनः द्वादश विध्यादयो यत्प्रतिपादकमिदानीमपि नयचक्रमास्ते ॥
[૩ત્તરાયનવૃત્તિ. p. ૬૮ ] નયચકની રચના શૈલી. પ્રસ્તુત નયચક્ર ગ્રંથમાં મૂલ તે એક કારિકા માત્ર જ, કે જે કારિકા નીચે મુજબ છે –
विधि-नियमभनवृत्तिव्यतिरिक्तत्वादनर्थकवचोवत् ।
जैनादन्यच्छासनमनृतं भवतीति वैधय॑म् ॥ १ ॥ આ કારિકા ઉપર મલવાદિએ ગદ્યમાં વિસ્તૃત ભાષ્યની રચના કરી છે, જે ભાગ્ય નયચક શાસ્ત્રના નામથી ઓળખાય છે.
મહાદુર્દેવની વાત છે કે આ મતલવાદિપ્રણીત ભાષ્ય આજે કયાંય મળતું નથી. અત્યારે જે મળે છે તે તો તેના ઉપર સિંદૂcifક્ષમામલે કરેલી ૧૮૦૦૦ કપ્રમાણ અતિવિસ્તૃત “નગરવાઢ” નામની ટીકા જ મળે છે. જો કે આ ટીકાની શૈલી એટલી બધી પ્રૌઢ છે કે તેના આધારે મલવાદિકૃત ભાષ્યનું અવિકલ ઉદ્ધરણ કરવું એ અતિ દુષ્કર છે. તેમ છતાં યે આ વિસ્તૃત ટીકામાં ભાગ્યનાં પ્રતીકે ઠામ ઠામ આવેલાં છે. આ પ્રતીકેના આધારે પણ મલવાદિના વ્યકિતત્વ વિષે તથા ભાષ્ય વિષે આપણને ઘણું ઘણું જાણવા મળે છે.
શ્રી મહલવાદિપ્રણત ભાષ્યની અપ્રાપ્તિનો ઈતિહાસ ઘણો જૂનો હોય તેમ જણાય છે. વિક્રમના ૧૩મા શતક સુધી તે આ ગ્રંથની પ્રાપ્તિ હશે જ-એમ નિશ્ચત પુરાવો મળે છે. વિક્રમ સં. ૧૨૦૭માં ઉત્પાદાદિસિદ્ધિ પ્રકરણની રચના કરનાર શ્રી ચંદ્રસેનાચાર્ય-કે જેઓ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિના ગુરુબંધુ પ્રદ્યુમ્નસૂરિના શિષ્ય હતા તેમના ઉત્પાદાદિસિદ્ધિપ્રકરણના અંતે જણાવે છે કે-૩ નં ૪ મgવારિના--વિધિ-નિગમમ રિવ્યતિરિવાવાર્થचोवत् । जैनादन्यच्छासनमनृतं भवतीति वैधय॑म् ॥१॥ एतत्कारिकाविशेषभावार्थः સ્થરથાનાદિવસેવા II [ . રરર]
અત્યારે તે ઉપલબ્ધ ગ્રંથમાં મૂલ કારિકા પણ નથી મળતી. ઉપર જણાવેલ ઉપાદાદિસિદ્ધિ તથા ઈતર ગ્રંથમાં આવતા ઉદ્ધરણ તપાસતાં જ અમને તે જડી છે. ઉત્પાદાદિસિદ્દિકાર આ કારિકાનો વિશેષ ભાવાર્થ જાણવા માટે તેનું સ્વસ્થાન જોઈ લેવાની જે ભલામણ કરે છે તે મલવાદિપ્રણીત ભાષ્ય હશે-એમ લાગે છે, પરંતુ વિક્રમ સં. ૧૩૩૪ માં પ્રભાવકચરિત્રની રચના કરનાર પ્રભાચન્દ્ર આચાર્યના કથન ઉપરથી લાગે છે કે તેમના સમયમાં નયચક્ર ગ્રંથ અપ્રાપ્ય જ હતો. તેનું કારણ જણાવતાં તેઓ લખે છે કે–“મલવાદીએ બુદ્દાનન્દ નામના જે દ્ધવાદીને પરાજય કર્યો હતો તે વાદી મરીને વ્યંતરદેવ
* આ જ વાત મલધારી હેમચંદ્રાચાર્યું પણ અનુગદ્વાર વૃત્તિમાં (૫. ર૬૭) વર્ણવી છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531534 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 045 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 24 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |