Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સભ્ય જ્ઞાનની કુંચી. કંઈ પણ ઈષ્ટ–અનિષ્ટ ન હોવાથી, ઈષ્ટ–અનિષ્ટનાં જ્ઞાનની જરૂર જ શી હેય ? આ રીતે વિચારતાં, જ્ઞાન-વૃક્ષનાં ફલેનાં આસ્વાદને નિષેધ અત્યંત મહત્વને હતો. આંતરદેવે શરીરને મનુષ્ય( આત્મા )રૂપ ન માનવાનો આદ મને ગમિત રીતે આદેશ આપ્યો હતો. આમ છતાં આદમે આંતરદેવના આદેશને ખુલે ખુલ્લો ભંગ કર્યો. આથી આત્મા ઉપર એક પ્રકારનું બંધન મૂકાયું. આદમને નગ્નદશાનું ભાન થયું. પિત દેવ નથી એવી તેને પ્રતીતિ થઈ. સ્વયંભૂતા અને સુખને બદલે તેને પરાધીનતા અને દુઃખની પ્રાપ્તિ થઈ. સત્ય તત્તવની અવગણના કરી આદમે બાહ્ય રૂપોમાં નિમગ્ન થવા માંડ્યું એટલે તેની અવદશા થઈ. ભૌતિક વિશ્વમાં વિલીન થઈ પરિભ્રમણ કર્યાથી તેનું ગૌરવ નામશેષ બન્યું. કુદરતના શાશ્વત નિયમને ભંગ કર્યાથી તેને શાશ્વત શેક અને અનુતાપની પરિણતિ થઈ. આથી જ કોપનિષદમાં યથાર્થ જ કહ્યું છે કે –
“પર્વતનાં શિખર ઉપર પડતું પાણી જેમ સત્વર અાગમન કરે છે તે જ પ્રમાણે ઈશ્વરના ગુણ (આત્માથી) ભિન્ન માનનારે મનુષ્ય ઘોર તિમિર પ્રત્યે વેગપૂર્વક અભિગમન કરે છે.”
આત્મા એ જ વસ્તુતઃ પરમાત્મા છે. પરમાત્મ પદને સાક્ષાત્કાર કરવામાં નિષ્ફળતા પ્રાપ્ત કરવી એથી ભય, મૃત્યુ આદિ સંભવે છે એ નિઃશંક છે. આત્માનાં ઉચ્ચ સ્વરૂપની છેક ઉપેક્ષા કરીને ભૌતિક વસ્તુઓને જ પ્રાધાન્ય આપવાથી દુઃખ, અજ્ઞાન અને મૃત્યુ–દશાની જ નિષ્પત્તિ થાય. આત્મારૂપ મહોદધિને બિન્દુ સમાન ગણનારે મનુષ્ય બિન્દરૂપે જ રહે છે. આત્માની મહોદધિરૂપે પુનઃ ગણના ન થાય (કરે ) ત્યાં સુધી મનુષ્ય બિવત સ્વ૯૫ અને ક્ષુદ્ર દશામાં જ રહે છે.
મનુષ્યનું અધઃપતન થતાં તેનું સ્વરૂપ મર્યાદિત બને છે. તે ભૌતિક વસ્તુઓમાં જ પોતાનું સર્વસ્વ માની લે છે. સ્વાર્થ વૃતિના ઘોર પ્રાદુર્ભાવને કારણે તેનામાં દૈતભાવ જાગે છે. પરમાત્મા અને આત્મામાં અનંત ભેદ હેય એવી માન્યતા રૂઢ થઈ જાય છે. લેભ આદિ મહાન દુગુણેના ઉદભવથી મનુષ્યનું સતત અધઃપતન થયા કરે છે. મનુષ્ય વિવેકભ્રષ્ટ થયાથી તેને હજાર રીતે વિનિપાત અહર્નિશ થયા કરે છે.
આત્માનાં અધઃપતનથી ભયદશાની સાહજિક રીતે પરિણતિ થાય છે. ભય-દશાથી અનાથતા આવે છે. મનુષ્ય કુદરતનાં અનેક બળથી વારંવાર કંપી ઊઠે છે. અનાથ દશામાં કુદરતનાં બળે સામે પોતાનું રક્ષણ કેમ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531409 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 34 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |