________________
શ્રીગર દાનવિજયજી મહારાજનું ધર્મ સખા ભાષણ. ૨૩૮ વૃક્ષ, ઈદ્રધનુષ્ય આદિ કાર્યો શરીરવાળાએ બનાવ્યા વિના પણ લેવામાં
આવે છે. શિષ્ય–ઈશ્વર શરીરવાળા છે પણ તેમનું શરીર તેમના મહાસ્ય વિશેષથી અ
થવા અમારા ભાગ્ય ન હોવાથી દેખાતું નથી. ગુરૂ–આ તમારા કહેવામાં કોઈ પ્રમાણુ નથી, તથા ઇતરેતર આશ્રય દૂષણ પણ
આવે છે, તથા સંશય પણ કદાપિ દુર નહિ થાય કે ઈશ્વર છે કે નથી? શિષ–ઇતરેતર આશ્રય દૂષણ આપ કોને કહે છે ? ગુરૂ–પ્રથમ મહામ્ય વિશેષ સિદ્ધ થાય તે અદશ્ય શરીર સિદ્ધ થાય. જ્યારે અને
દશ્ય શરીર સિદ્ધ થાય તે મહામ્ય વિશેષ સિદ્ધ થાય. શિષ્ય–શરીરરહિત ઈશ્વર જગતની રચના કરે છે. ગુરૂ–આ તમારું કહેવું દષ્ટાંતથી વિરેાધી છે, કારણ ઘટાદિક કાર્યોના કર્તા તે
કુંભારાદિક શરીરવાળા જોવામાં આવે છે. તમે તે જગતને કર્તા શરીરરહિત કહે છે તે દષ્ટાંતની સાથે કેમ મળશે, તેને વિચાર કરશે? તથા શરીરરહિત ઈશ્વર જગત રચવાની પ્રવૃત્તિ પણ કરી ન શકે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે વીતરાગ સ્તવમાં કહેલ છે કે –
अदेहस्य जगत्सर्गे, प्रवृतिरपि नोचिवा ।।
न च प्रयोजनं किंचित् , स्वातंत्र्यान पराज्ञया ॥१॥ અર્થ-શરીર રહિત ઈશ્વરને જગત રચવાની પ્રવૃત્તિ પણ ઉચિત નથી તેમ કૃતકૃત્ય હેવાથી કંઈ પ્રયજન પણ નથી. પ્રયજન વિના મૂખ પણ પ્રવૃત્તિ કરતું નથી. ગુરૂ–જે જગતને કર્તા છે તે રાગાદિ રહિત છે, કે સરાગિ છે? શિષ્ય–ઈશ્વર રાગાદિ રહિત છે. ગુરૂ-રાગાદિ રહિત છે તે તેમને જીવાદિ બનાવવાનું શું પ્રજન છે? જે કહે
કે જીવની ઉત્પત્તિ માત્ર પ્રયોજન છે તો તે એગ્ય નથી. શ્રી હરિભદ્ર સૂરિ મહારાજે ધર્મસંગ્રહણને વિષે કહેલ છે કે
तेसिंउप्पत्तिएगो तस्सत्थोत्तिसेवउ नजुत्ता ॥
कुंभकारादीणजओ नघडादुप्पत्तिरेवत्थो ॥१॥ અથવોની ઉત્પત્તિજ એક ઈશ્વરનું પ્રયોજન છે તે તે ચુક્ત નથી. કુંભારાદિકને પણ ઘડાદિની ઉત્પત્તિ માત્ર પ્રજન નથી, કિંતુ દ્રવ્યાદિ પ્રજન છે, તેમ જગત રચવાનું શું પ્રયોજન ઇશ્વરને છે?
