________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માત્માનંદ પ્રકાશ
કુ દુખથી શુ ધર્મ પ્રાપ્ત થાય છે? (લેખક–મુનિ મણિવિજયજી મુ-લુણાવાડા.). | દુઃખ–એટલે આપત્તિ, વિપત્તિ તથા પીડા તેનું નામ દુઃખ કહેવાય છે. અને તે દુખ ત્રણ પ્રકારનું છે. માનસિક, વાચિક, કાયિક.
માનસિક દુઃખ–કઈ કઈ માણસને પરાભવ કર્યો હોય તેને બદલે વાલી નહિ શકવાથી એટલે કેઈએ અવગુણ તથા અપરાધ તેમજ અપકાર કર્યો હોય તેને બદલે નહિ વાળી શકાથી એટલે સામો અપકાર કરવાની શકિત નહિ હોવાથી રાત્રિ દિવસ નિરંતર આd, રૌદ્ર ધ્યાનમાં વ્યાપ્ત થઈ અનેક પ્રકારનાં સંકલ્પ વિકલ્પને કરતે પિતાના આત્માને દુખ તેમજ ચિંતાજાળને વિષે નાખે છે, તે માનસિક દુખ કહેવાય છે.
- વાચિક દુખ—કેઈયે કઠેર તેમજ કર્કશ તેમજ નિષ્ફર તથા અમને ભેટી નાખનારા વચને વડે કરી કેઈને વિધી નાંખ્યું હોય અને આવા માઠા તેમજ દુવચનથી વિધાયેલ માણસ કુલીન કહેતા સારા કુળને હેય, તે પિતાના કુલીનપણના સ્વભાવથી સામા માણસને દુર્વચને વાળવાને અશકય હોય એટલે દુર્જન જેમ એલફેલ બેલે છે, તેમ કુલીન લગાર માત્ર પણ બોલી શક્તા નથી. તેથી દુચનેને આઘાત પાછા નહિ કરી શકવાથી રાત્રિ દિવસ અત્યંત ખેદ પામતે પિતાના આત્માને ચિંતાસાગરને વિષે પાડે છે, તે વાચિકદુઃખ કહેવાય છે.
થત--
મુકુર સુજાવ હૃવંતિયા, ગગો તેવિતોકદરા,
वा या दुरुत्ताणि दुरुद्धराणि, वेराणुबंधीणि महा भयाणि ॥१॥ ભાવાર્થ–પરના દુર્વચને વડે કરી વિધાયેલો માણસ ચિંતવના કરે છે કે કાંટા વાગ્યા હોય તે સારા, પરંતુ દુર્વચને સારા નહિ. કારણ કે કાંટા વાગેલા હોય તે તે મુહુર્ત કહેતા બે ઘડી જ દુઃખ આપે છે તથા તેને ઉદ્ધાર હું સુખકરી કરી શકે. એટલે કાંટા વાગેલા હોય તેને તે હું કાઢી શકું, પરંતુ દુર્વચને મને વાગ્યા છે અર્થાત દુર્વચને વર્ષાદ મહારા ઉપર તુટી પડે છે, તે દુખે કરીને ઉદ્ધાર કરી શકાય તેવા છે અર્થાત્ કાંટા જીરવી શકાય પણ વચનબાણે કેઈ દિવસ મસ્તકના તેમજ હૃદયના મર્મમાંથી જતા નથી. આવા દુર્વચને શરીર થકી દુર નહિ થવાથી ભવોત્તરને વિષે પણ વૈરને બાંધવાવાળા તેમજ મહા ભયને કરવાવાળા થાય છે. અર્થાત્ ભવાંત્તરમાં પણ મહા ભયંકર વૈર વાળનારા થાય છે. વળી પણ કહ્યું છે?—
For Private And Personal Use Only
