________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
wawAAAVAA
જૈન દર્શન અને તેનું સંક્ષિપ્ત દિગદર્શન. ૨૧ कारणं घट नाशस्य, मौट्युत्पत्तेघर्टः स्वयम् ।
एकांतवासनां तत्र, दत्ते नैयायिकः कथम् ॥ સુવર્ણ ઘટના નાશમાં અને સુવર્ણ મુકુટની ઉત્પત્તિમાં ઘટ સ્વયમ કારણ છે. જ્યારે એમ છે ત્યારે નાશ અને ઉત્પત્તિમાં એકાંત “ભેદની વાસના નૈયાયિક કેમ સ્વીકારે છે અર્થાત ઉત્પત્તિ અને નાશનો સર્વથા ભેદ કેમ માને છે.
મીમાંસકે નીચે પ્રમાણે “અદ્વૈતભાવ” સ્વીકારે છે. एकः सर्व गतो नित्यः पुनः विगुणोन बाध्यते न मुच्यते.
આત્મા એક છે; સર્વગત છે, નિત્ય છે, જેને વિગુણ બાધા કરતું નથી અને જે મુકાતું નથી.” જૈનદર્શનના નિશ્ચયનયવડે આ વાત યથાતથ્ય છે, પરંતુ વ્યવહારનયવડે તે આત્મા અસર્વગત છે. પ્રત્યક્ષપણે જેટલા અવકાશમાં દેખાય છે, તેટલી મર્યાદાવાળે છે, અનિત્ય છે, વિગુણના અનુગ્રહ અને ઉપઘાતથી ઉપયુક્ત છે. આથી તેમણે પણ અમુક નયને રવીકાર અને અમુક નયને અરવિકાર અર્થાત્ એક નયને ન્યાય અને એક નયને અન્યાય એવી માન્યતા સમયમાં પ્રમાણભૂત ગણેલી છે.
વૈશેષિકોની માન્યતાવાળા નીચેના સિદ્ધાંતે સાથે તેનાજ પ્રતિપક્ષભૂત જિનદર્શનના સિધ્ધાંતેની સરખામણું અત્ર અપ્રસ્તુત નથી તેમ ધારી નીચે મુજબ દર્શાવવામાં આવે છે. शब्द गुणमाकाशं, सुवर्ण तैजसम्, मनः नित्यंच, सर्व व्यवहार
हेतुनि बुद्धिः, इंजियार्थ संनिकर्ष जन्यं ज्ञानं વૈશેષિકે- ક , યથાનુજાવ ચતુર્વિધ પ્રત્યામિ નાસિદ્ધાંત પમિતિ રાત્રે રવિ, કુટ્ટીના પ્રયત્ના ક્રિવિષા
नित्यानित्याश्च नित्या इश्वरस्य अनित्या जीवस्य. વૈશેષિકે દ્રિય ગ્રાહ્યગુણ શબ્દને આકાશ રૂપ માને છે. અર્થ તૂ શબ્દ એ શૂન્ય વસ્તુ માને છે ત્યારે જૈન દર્શન રાણા
For Private And Personal Use Only
