________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦
આત્માનંદ પ્રકાશ..
દેખાય છે. શરીર રૂપ બેડીમાં અવગુંઠિત થયેલે આમા આયુષ્યના ક્ષય પછી જ અન્ય શરીર ધારણ કરી શકે. પરંતુ તે સિવાય તે શરીર રહિત અને નિર્લેપ છે તેમ કહી શકાય નહીં. આ પ્રકારે આત્મા નિર્લેપ થઈ શકતું નથી ત્યાં સુધી તે નિર્લેપ નથી જ, એ તે પ્રત્યક્ષ અને કર્મની સ્થિતિ વ્યવહાર નથી છે. તેથી આત્મા જૈન દર્શન પ્રમાણે જડ કમથી આવૃત્ત છે, દુધ પાણીના સંબંધની પેઠે એકાકાર જે છે પરંતુ તે ઉપાયે વડે ભિન્ન પણ થઈ શકે છે. આ ઉપરથી આત્માને સર્વદા નિર્લેપ માનવાથી સાંખ્ય દર્શન જૈનદર્શનના નિશ્ચયનય વડે સત્ય છે અને વ્યવહારનય વડે અસત્ય છે. સાંપે ઈશ્વરવાદી અને નિરીશ્વરવાદી બે પ્રકારના છે.
- નિયાયિક દર્શન સ્વીકારે છે કે સહજ વિચાર દ્વારા મનને શાંત કરવાથી આત્મા કલેશ કર્યાદિથી છુટા પડે છે. જેનના વ્યવહાર ન આ વાત પુષ્ટ થાય છે. સત્વ, રજસ અને તમસુ પ્રકૃતિ એ જૈનદર્શન નાનુસાર પરમાતમ ભાવ, અંતરાત્મ અને બહિરાત્મત્વ રૂપ આમાની ત્રણ જુદી જુદી અવસ્થાઓ છે. તેઓ સંશય, તર્ક, નિર્ણયાદિ તો માને છે, તેને જૈનદર્શન મતિજ્ઞાનના ભેદે રૂપે વર્ણવે છે. આ પ્રકારે ઘણુ શેમાંનયાયિક દર્શન (તાત્વિક દષ્ટિએ) જૈનને મળતું આવે છે પરંતુ અમુક નય અંગીકાર કરેલો હેવાથી દ્વિવિધન સંપન્ન થઈ શકતું નથી. જેમકે તેઓ ઈશ્વરને જગકર્તા માની જગતના પ્રાણિ પદાર્થોમાં વ્યાપક માને છે, જૈન દર્શન આત્મા સર્વગત જ્ઞાન (કેવળજ્ઞાન) પ્રાપ્ત થાય ત્યારે ઈશ્વર માની જ્ઞાનવડે સર્વ પ્રાણું પદાર્થ માં વ્યાપક માને છે. જેને આત્મા રૂપ ઈશ્વરને જ્ઞાનવડે સર્વ વ્યાપક માને છે, ત્યારે તૈયાયિક, વૈશેષિકાદિક અન્ય દર્શને ખુદ આત્મા રૂપ દ્રવ્યને સર્વ વ્યાપક માને છે આથી આત્મારૂપ દ્રવ્યની સર્વજ્ઞતામાં વ્યભિચાર દેષ ઉત્પન્ન કરી સાકર્થ ઉદ્દભવાવે છે.
દ્રવ્યાનુ ચાગ તર્કણમાં કહેલું છે કે ૧ વિજાતીયત્વ,
For Private And Personal Use Only
