________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન દર્શન અને તેનું સંક્ષિપ્ત દિગ્દર્શન. ૧૭ નિયાયિકે સેળ તત્ત્વોને માને છે. પ્રમાણ, પ્રમેય, સંશય,
પ્રજન, દષ્ટાંત, સિદ્ધાંત, અવયવ, તર્ક, નિર્ણય, તૈયાયિક દર્શન. વાદ, જલ્પ, વિતંડા, હેત્વાભાસ, છલ, જાતિ,
નિગ્રહસ્થાન એ રીતે છે. તેઓ પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, ઉપમાન અને આગમ પ્રમાણે માને છે. વૈશેષિક દ્રવ્ય, ગુણ, કર્મ, સામાન્ય, વિશેષ, સમવાય અને
અભાવ રૂપ સાત પદાર્થો માને છે. પૃથ્વી, અપૂ વિશેષિક દર્શન, તેજ, વાયુ, આકાશ, કાલ, દિશા, આત્મા અને
મન એ નવ દ્રવ્ય માને છે, અને તેના રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથત, સાગ, વિભાગ, પરત્વ, અપરત્વ, ગુરૂત્વ, દ્રવત્વ, સ્નેહ શબ્દ, બુદ્ધિ, સુખ, દુઃખ, ઈરછા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, ધર્મ, અધર્મ, અને સંસ્કાર એ ચોવીસ ગુણોની માન્યતા સ્વીકારેલી છે, અને પ્રત્યક્ષ, ઊપમાન, અનુમાન અને શબ્દ એ ચાર પ્રમાણે માને છે. મીમાંસકોએ નીચે પ્રમાણે સ્વીકારેલું છે.
एक एव हि नूतात्मा सर्व भूते व्यवस्थितः ।
एकधा बहुधा चैव द्रश्यते जन चंद्रवत् ।। “એકજ આત્મા છે, તે પ્રાણી માત્રમાં વ્યવસ્થિત થયેલ છે.
જેમ ચંદ્રમા એકછતાં પણ હજારે ઘડાઓમાં તદંતર્ગત જુદા જુદા હજારે દેખાય છે તેમ આત્મા મીમાંસક દશન. એક છતાં પણ પ્રત્યેક શરીરે ભિન્ન દેખાય છે. _(વેદાંત) તેઓએ પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, શબ્દ, ઉપમાન,
' અર્થપત્તિ અને અભાવ એ છ પ્રમાણે માનેલા છે. તેઓ વળી આગળ વધીને કહે છે કે “સર્વજ્ઞાદિ વિશેષણ વાળે કોઈ દેવ નથી કે જેનું વચન પ્રમાણભૂત હોઈ શકે, માટે વેદ વચને પુરૂષ વગર ઉત્પન્ન થયેલા હોવાથી પ્રમાણભૂત છે તેથી પુરૂષથી ઉત્પન્ન થયેલું અસવૅજ્ઞજ છે. અર્થાત્ સદેષ હોય છે કેમકે સર્વજ્ઞાપણું મનુષ્યને હઈ શકે જ નહિ.
For Private And Personal Use Only
